Warsztaty przyszłościowe

Metoda prowadzenia dyskusji podczas spotkania. Polega na dialogu między zróżnicowanymi grupami (mieszkańcami, lokalnymi władzami, przedsiębiorcami itd.) w celu stworzenia wspólnej wizji danego obszaru. Zakłada 4 podstawowe fazy: przygotowania, krytyki, utopii i realizacji, czyli wymyślania konkretnych rozwiązań.

Opis techniki

Warsztat przyszłościowy oparty jest na zasadach dobrowolności, kreatywności, otwartości na rezultaty oraz samokierowania; stara się uwolnić niewykorzystany twórczy potencjał jednostek i grup. Takie nastawienie sprawia, że narzędzie to można stosować w odniesieniu do wielu tematów i kwestii, np. wizji zmian przestrzeni, którą planujemy.

W praktyce metoda zawiera często do siedmiu etapów, w trakcie których różnicowane są rozmaite kroki – przygotowanie, refleksja zamykająca, dalsze śledzenie procesu. Wyróżniamy cztery podstawowe  trwające dwa–trzy dni fazy warsztatu:

1. Przygotowanie: grupa zapoznaje się ze sobą, poznaje reguły spotkania oraz temat będący przedmiotem dyskusji.
2. W fazie krytyki na podstawie doświadczeń wszystkich uczestników i w oparciu o burzę mózgów gromadzone są informacje o niedoborach, zapisywane następnie na kartkach i wspólnie systematyzowane w małych grupach.
3. W fazie utopii (fantazji) w formie „zabawy” powstają rozwiązania – bez zwracania uwagi na ograniczenia, które nakłada rzeczywistość, np. restrykcje finansowe.
4. Faza realizacji stanowi próbę urzeczywistnienia najlepszych elementów fazy fantazji: to, co zostało wymyślone, zostaje doprecyzowane, uczestnicy osobiście przejmują odpowiedzialność i szukają partnerów do zawierania sojuszów. Następuje konkretyzacja propozycji i weryfikacja możliwości ich realizacji oraz ustalenie konkretnych kroków dalszych działań.

Pierwotnie metoda ta miała wspierać oddolną demokratyzację, a uczestnicy wcześniejszych warsztatów przyszłościowych często wywodzili się z grup osób zaangażowanych lub inicjatyw obywatelskich. Dzisiaj warsztaty przyszłościowe odbywają się po to, by wypracować wizje przyszłości dla organizacji lub gminy, dlatego uczestnikami są z reguły członkowie grup uformowanych w sposób naturalny, odpowiednio dla danej organizacji/obszaru.

W jakim stopniu wyniki warsztatu przyszłościowego będą wiążące, zależy od ustaleń ze zleceniodawcą – może to być zróżnicowane. Typowymi zleceniodawcami są samorządy, a także związki/stowarzyszenia i partie. Tematy dotyczą przeważnie różnorodnych kwestii lokalnych i/lub wewnątrzorganizacyjnych – od zagadnień dotyczących przyszłości prac, po wyzwania stojące przed transportem publicznym, perspektywy kultury spędzania wolnego czasu przez młodzież a nawet kształcenie szpitalnych duszpasterzy.

Skróconą i zintensyfikowaną formą warsztatu przyszłościowego jest konferencja przyszłościowa.

Metodę warsztatu przyszłościowego opracował Robert Jungk, dziennikarz specjalizujący się w tematyce naukowej i futurolog. Obecnie doskonali ją i oferuje Biblioteka im. Roberta Jungka ds. przyszłości (Robert-Jungk-Bibliothek für Zukunftsfragen), fundacja założona w 1985 r. z siedzibą w Salzburgu. Warsztaty przyszłościowe odbywają się niemal wyłącznie w krajach niemieckiego obszaru językowego, głównie w Austrii. W Niemczech próbuje się prywatnie, niekomercyjnie powiązać moderatorów tego formatu w Sieci warsztatów o przyszłości (Zukunftswerkstätten-Netz).

Przebieg 

Szerszy opis: cipast.org, www.peopleandparticipation.net

Przykłady zastosowania

– Przykład dotyczący zagadnień przestrzennych: Dania, Miejski Plan Adaptacji do zmian klimatycznych w Kalundborgu

– Warsztaty przyszłościowe z seniorami w gminie Mora (Szwecja)

– W formacie konferencji przyszłościowej: Austria, Munderfing, razem dla zatrudnienia i edukacji