Spacery badawcze
Spacer prowadzony według przygotowanego scenariusza, pozwalający na mapowanie konkretnych miejsc i elementów wymagających interwencji, badanie odczuć, potrzeb badanych osób dotyczących różnych aspektów przestrzeni. Najlepiej, gdy w spacerze uczestniczy około 2-8 osób.
| Cel | badanie przestrzeni, mapowanie konkretnych miejsc i elementów wymagających interwencji, badanie odczuć, potrzeb badanych osób na temat różnych aspektów przestrzeni |
| Format | spacer moderowany przez prowadzącego według przygotowanego scenariusza |
| Uczestnicy | grupa mieszkańców danego terenu (najlepiej od 1 do 10 osób), w zależności od przedmiotu procesu spacery można przeprowadzać z określonymi grupami, np. młodzieżą, osobami starszymi, osobami z niepełnosprawnościami, rodzicami z małymi dziećmi etc. |
| Czas trwania |
ok. 30 min – 1,5 h – bez czasu przygotowania i opracowania wyników |
| Koszt | średni |
| Zasoby osobowe | moderator – osoba lub osoby prowadzące spacer (mogą to być lokalni animatorzy lub wolontariusze) |
| Zalety, zastosowanie | możliwość diagnozy funkcji przestrzeni i zebrania pomysłów na jej ulepszenie bezpośrednio od uczestników i w oparciu o bezpośrednie doświadczenie przestrzeni |
| Szczególne wymagania |
|
Opis techniki
Kluczem do zrozumienia i zastosowania tego narzędzia jest maksyma: spojrzeć na przestrzeń ze swojej perspektywy – użytkownika/użytkowniczki przestrzeni, identyfikując problematyczne miejsca i sytuacje oraz miejsca i pomysły na rozwój tej przestrzeni.
Spacer badawczy to interaktywna, terenowa metoda pytania mieszkańców i mieszkanek o ich opinie w jakiejś kwestii – stosuje się ją przede wszystkim do badania przestrzeni. Warto z niej skorzystać, chcąc dokonać oceny przestrzeni oczami jej użytkowników (np. pod kątem dostosowania do potrzeb osób starszych lub osób z niepełnosprawnościami, ogólnej oceny konkretnych rozwiązań architektonicznych czy infrastrukturalnych) lub w celu zebrania pomysłów na nowe rozwiązania w sposobie zagospodarowania przestrzeni (np. nowe lokalizacje ławek, przystanków). Spacer pozwala na zaproszenie użytkowników do krytycznego „audytu przestrzeni” i umożliwia poddanie różnych rozwiązań przestrzennych ocenie w autentycznej sytuacji ich użycia. Rekomendacje z takich konsultacji mogą np. służyć instytucjom miejskim w projektowaniu nowych lub ulepszaniu dotychczasowych rozwiązań w zagospodarowaniu przestrzeni miasta.
Spacer badawczy jest techniką pozwalającą dość łatwo zaangażować uczestników i umożliwiającą interakcje z nimi w przyjaznej atmosferze. Wymaga jednak dobrego przygotowania i kompetencji osoby prowadzącej (od znajomości badanej przestrzeni po umiejętność zadawania pytań i notowania odpowiedzi w trakcie przemieszczania się).
Przygotowując się do realizacji spaceru badawczego, należy wykonać następujące kroki:
- wyznaczyć przestrzeń, którą chce się zbadać, pamiętając by nie była ona zbyt rozległa – spacer nie powinien trwać dłużej niż ok. 1,5 godziny (warto brać pod uwagę tempo, w jakim poruszają się potencjalni uczestnicy spaceru, a także przewidzieć na trasie przynajmniej jedno miejsce, w którym można skorzystać z toalety lub ewentualnie można schronić się w razie załamania pogody i dokończyć spacer „na sucho”, z wykorzystaniem mapy);
- określić szczegółowo kwestie i problemy, które chce się zdiagnozować w trakcie spaceru i pod ich kątem wyznaczyć listę spraw czy elementów przestrzeni, o które będzie się pytać uczestników spaceru;
- zaplanować, kto będzie prowadził spacery – powinny to być to osoby dobrze znające daną przestrzeń;
- przygotować dokładny scenariusz spaceru: rozpisać po kolei punkty na trasie, do każdego punktu przyporządkować pytania, które będą zadawane uczestnikom, uwzględnić wskazówki dla prowadzącego;
- urządzić „próbny spacer” i przetestować trasę oraz scenariusz z osobami, które będą go prowadzić.
Na jednej trasie dobrze jest przeprowadzić kilka spacerów w różnych porach dnia – gdy jest jasno i w porze wieczornej, przy sztucznym oświetleniu, ale też np. przy różnej pogodzie, aby sprawdzić, jak zmienia się postrzeganie danej przestrzeni w różnych okolicznościach. Spacer można przeprowadzić nie tylko w otwartej przestrzeni, ale też wewnątrz jakiegoś budynku. Grupy uczestniczące w spacerze powinny być niewielkie – najlepiej liczące max. 3 uczestników i osobę lub osoby prowadzące. W większych grupach trudno równolegle spacerować i rozmawiać o otaczającej przestrzeni. Spacerom powinno towarzyszyć sporządzanie dokumentacji fotograficznej lub filmowej.
Warto zastanowić się nad zróżnicowaniem tematów różnych spacerów badawczych zorganizowanych w jednej przestrzeni, tak jak w tym przykładzie dotyczącym zagospodarowania obszaru jednej z ulic w Sztokholmie:
Pierwsza grupa sześciorga osób o średniej wieku 60 lat spacerowała po okolicach parku. Spacer pozwolił zebrać informacje m.in. o zachowaniu dzieci na terenie placu zabawach, preferowanych formach spędzania czasu w parku, dostępności parku od strony ulicy po stromych, częściowo zniszczonych schodach. Uczestnicy spaceru przyjrzeli się również istniejącym w okolicach kościoła ogródkom oraz dostępności światła do parku. Omawiano także, jak zmieniłby się ruch na sąsiednich ulicach, gdyby został ograniczony na ulicy Hornsbruksgatan.
Inna grupa przyglądała się podczas spaceru samej ulicy Hornsbruksgatan. Zwrócono uwagę na poziom hałasu oraz zanieczyszczeń. Zastanawiano się nad tym, jak wzrośnie ruch samochodowy na ulicy w związku z utworzeniem centrum handlowo-usługowego. Omawiano także komunikacyjne funkcje ulicy.
Przebieg
1. Wybór obszaru spaceru
2. Opracowanie dyspozycji do spaceru badawczego oraz formularza obserwacji
3. Przeprowadzenie próbnego spaceru
4. Rekrutacja uczestników
5. Realizacja spaceru. Badacz towarzyszy badanemu lub grupie badanych podczas spaceru w przestrzeni, prowadzi wywiad, notuje obserwacje / uwagi na specjalnym formularzu
6. Opracowanie i upublicznienie wyników
Przykłady zastosowania:
– Hiszpania, Miejski Plan Likwidacji Barier – Valdemoro
– Szwecja, Konsultacje zabudowy przy ulicy Hornsbruksgatan – Sztokholm
