Przyszłość jest teraz. Klimat i migracje a sprawczość młodych w woj. wielkopolskim

Przyszłość jest teraz. Klimat i migracje a sprawczość młodych to projekt zrealizowany przez Stowarzyszenie Lepszy Świat z dotacji programu programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.

Spis treści

1. Esencja projektu
2. Kontekst
3. Opis procesu
4. Efekt
5. Wyzwania
6. Źródła

Esencja projektu

Kontekst

Autorki i autorzy projektu: Joanna Pańczak, Joanna Spychała, Waldemar Rapior, Jan Horzela

Kontakt: j.spychala@lepszyswiatorg.pl, 664 056 781

Cele: Głównym celem była aktywizacja młodych mieszkańców i mieszkanek Wielkopolski do myślenia o przyszłości i wyposażenie ich w wiedzę i narzędzia do wspólnego zajęcia się nią wobec największych wyzwań, z którymi będą musieli się zmierzyć w perspektywie kilkunastu lat: katastrofy klimatycznej i kryzysów humanitarnych wynikających z nasilającym się zjawiskiem migracji.. 

Do współpracy zaprosiliśmy młodych, którzy zamieszkują mniejsze gminy, już dziś doświadczone przez te zjawiska. To oni stali się naszymi ekspertami i ekspertkami, a jednocześnie głównymi odbiorcami i odbiorczyniami działań. Wraz z nimi zrealizowaliśmy 4 mini-projekty, które były odpowiedzią na lokalne problemy ekologiczne lub migracyjne, a następnie wspólnie przygotowaliśmy

narzędzie – ramę do dyskusji o przyszłości – z ich rówieśnikami z innych części Wielkopolski.

Działania: Każda z grup działała przez cały okres trwania projektu przy wsparciu opiekunki lub opiekuna grupy i wzięła udział w:

• warsztatach z edukacji globalnej, diagnozy lokalnej oraz planowania działań partycypacyjnych,
• konsultacjach z ekspertkami i ekspertami w wybranych zagadnieniach, 
• realizacji partycypacyjnych projektów dla swoich gmin, 
• wypracowaniu narzędzia edukacyjno-inspirującego

Następnie przeprowadzono serię spotkań młodzieży z młodzieżą wykorzystujących wspomnianenarzędzie, a na zakończenie projektu powstał raport z działań. Jego podstawą były obserwacje sporządzane przez zespół w trakcie  projektu, a także wywiady z młodymi przeprowadzone przed rozpoczęciem i po zakończeniu wszystkich działań.  W raporcie omówiono to, jak młodzi myślą o przyszłości oraz jak praca na temacie przyszłości wpływa na jej rozumienie.

Z badań Biura RPO w szkołach ponadgimnazjalnych (2016-2017) wynika, że młodzi „w większości prezentują postawę bierną społecznie czy politycznie – nie angażują się w społeczne organizacje, rzadko biorą udział w demonstracjach”. Z sondażu IPSOS dla OKO.press z 26-29.08.2019 dowiadujemy się, że w grupach najmłodszych (18-29 lat) przeważa opinia, że mówienie o „katastrofie klimatycznej” to przesada. Jak wynika z artykułu Ariadny Ciążeli „Postrzeganie osób dbających o środowisko przez młodych Polaków” (Studia Ecologiae et Bioethicae, 2015), w polskich mediach ekolodzy są często przedstawiani jako „awanturnicy”, „ekoterroryści”, „oszołomy”. Badaczka wskazuje, że studenci z warszawskich uniwersytetów „raczej pozytywnie” postrzegają osoby dbające o środowisko (kojarzone są z wysokim wykształceniem, zdrowym stylem życia). Postrzeganie takich osób jest odmienne wśród młodych z mniejszych miejscowości.

Naukowcy dowodzą, że zmiany klimatu są nieuniknione. Podobnie migracje klimatyczne. Według badań przeprowadzonych w 2015 przez Instytut Środowiska i Bezpieczeństwa Człowieka Uniwersytetu Narodów Zjednoczonych, do 2050 liczba uchodźców klimatycznych wzrośnie z 25 mln do miliarda. Polska, biorąc pod uwagę obiektywne czynniki (duży obszar, niezbyt gęsto zaludniony, nizinny, mniej narażony na zmiany klimatu niż kraje globalnego południa), może być dla nich atrakcyjnym miejscem docelowym. Z badań RPO wynika, że „w zdecydowanej większości uczniowie są zamknięci na uchodźców, szczególnie muzułmanów i opowiadają się za nieprzyjmowaniem ich do Polski”. Raport podkreśla, że „postawa ta wybrzmiewa bez względu na płeć, lokalizację oraz rodzaj czy jakość szkoły”.

Opis procesu

1) Rekrutacja i wybór grup – rekrutację do projektu rozpoczęliśmy 03.2021 i zakończyliśmy pod koniec 04.2021. 

Rekrutacja polegała na mailowym,  telefonicznym oraz internetowym informowaniu o trwającym naborze do projektu. Równocześnie prowadzone były rozmowy z organizacjami  działającymi w danych miejscowościach, urzędnikami, lokalnymi działaczami, szkołami, instytucjami kultury, w celu dookreślenia problemu  klimatycznego/migracyjnego oraz zidentyfikowania i poznania młodzieży i grup młodzieżowych, które działają na danych obszarach. Wiedzę na  temat aktualnych kwestii migracyjnych i klimatycznych w Wielkopolsce czerpaliśmy również z lokalnych portali informacyjnych, ze strony  internetowej Urzędu Wojewódzkiego, z konsultacji z Migrant Info Point, który realizuje działania promogracyjne w kilku mniejszych  miejscowościach w Wielkopolsce. Na potrzeby rekrutacji została przygotowana identyfikacja wizualna dla projektu.

Grupy, które zakwalifikowały się do udziału w projekcie:

– MSK Kalisz

– MSK Puszczykowo/Mosina  

– Grupa ze szkoły EkoEkonomik w Słupcy 

– Grupa z Technikum w Środzie Wielkopolskiej, która już w fazie początkowej  zrezygnowała z udziału w projekcie i zastąpiona została grupą z Pleszewa działającą przy Centrum Wspierania Inicjatyw Obywatelskich w Pleszewie.

2) Pierwszym krokiem było przywitanie każdej grupy, oraz przeprowadzenie wywiadu socjologicznego z członkiniami i członkami grup. Proces zakończył się 05.2021 

Początkowo planowaliśmy przeprowadzić  wywiady indywidualne, ale zdecydowaliśmy się zrealizować wywiady grupowe (z każdą z grup został  przeprowadzony wywiad na platformie internetowej Zoom). Wywiady zostały nagrane (audiowideo) – nagranie posłuży jako materiał do napisania  raportu wieńczącego projekt. Wywiady trwały między 70 a 110 minut. W ich trakcie poznaliśmy grupy oraz zadaliśmy im pytania dotyczące tematu  projektu (przyszłości, ekologii i migracji).

3) Tuż po zakończonej rekrutacji koordynatorka projektu spotkała się osobiście ze wszystkimi grupami, aby przywitać młodzież w projekcie, opowiedzieć im o nim oraz zapoznać z koncepcją i celami działań – 05.2021 

4) Spotkanie zapoznawcze – 28.05.2021. Ze względów obostrzeń związanych z Covid spotkanie odbyło się na platformie internetowej Zoom i służyło zapoznaniu młodzieży z celami projektu, harmonogramem oraz animatorami, którzy będą facylitować proces i wspierać grupę w trakcie trwania całego projektu. 

5) Warsztaty z edukacji globalnej – Omawiane zagadnienia dotyczyły: wpływu klimatu na migracje i ich wzajemnych powiązań, międzynarodowych działań na rzecz lokalnej adaptacji  do zmian klimatu czy powiązań kryzysu klimatycznego oraz praw człowieka. Rozszerzone zostały również o wątek rzetelnego sprawdzania  informacji w internecie, czyli zagadnień związanych z fake newsami, “postprawdą” oraz przedstawieniem pomocnych narzędzi internetowych,  służących do weryfikowania jakości informacji internetowych. Warsztaty miały też zakładany wymiar praktyczny i odnosiły się do konkretnych  problemów występujących w miejscowościach, w których były realizowane projekty. Ważną ich częścią było poznanie, jak młodzi postrzegają  kwestie związane ze zmianą klimatu i ruchami migracyjnymi w Polsce. Wszyscy uczestnicy i uczestniczki otrzymali materiały oraz linki do  interesujących stron z zakresu tematów poruszanych na warsztatach

Warsztaty zostały przeprowadzone w następujących terminach: Kalisz + Środa Wlkp 02.06.2021, MSK Puszczykowo/Mosina + Słupca – 08.06.2021, Pleszew – 17.10.2021 Każdy warsztat trwał 6 godzin (platforma Zoom). 

6) Warsztaty z diagnozy lokalnej – Celem warsztatów było omówienie sposobu diagnozowania problemów klimatycznych i/lub migracyjnych w gminach, z których pochodzi młodzież.  Podczas zajęć uczestnicy/czki zapoznali się z podstawowymi narzędziami do przeprowadzenia diagnozy, omówili jej poszczególne etapy na  zaprezentowanych projektach, zaplanowali wraz ze swoimi animatorami proces diagnozy dla ich projektów, omówili proces przeprowadzenia  diagnozy i zdefiniowania problemu. Każda grupa miała też możliwość konsultacji z prowadzącymi w kolejnych dniach po zakończonym warsztacie,  pracując na przygotowanych pytaniach dotyczących sytuacji w ich gminach. 

Warsztaty zostały przeprowadzone w następujących terminach: MSK Puszczykowo/Mosina + Słupca 02.06.2021, Kalisz + Środa Wlkp- 26.06.2021, Pleszew – 25.10.2021 (3 godzinne warsztaty + konsultacja dla grupy) 

7) Spotkanie integracyjne – 19.06.2021 Spotkanie odbyło się w Poznaniu, rozpoczęło się w Strefie do_Wolności od działań zapoznawczych i integracyjnych. Cała grupa wzięła też udział w wydarzeniu artystyczno-partycypacyjnym Festiwalu Malta – Kurs Miejskiego Relaksu, przygotowanym przez grupę młodzieży, w ramach kilkutygodniowych warsztatów i spotkań ze społecznością Pracowniczych Ogródków Działkowych w jednej z dzielnic Poznania. 

Istotnym było aby zapoznać młodzież z mniejszych miejscowości z działaniami partycypacyjnymi z użyciem narzędzi sztuki, wymyślonymi przez ich  rówieśników, poruszającymi ważkie tematy społeczne i klimatyczne w niestandardowy sposób. Dzięki temu młodzi mogli wziąć udział w spacerze  performatywnym po najstarszym ogrodzie działkowym w Poznaniu (ROD im. H. Dąbrowskiego), który jest zagrożony częściowym przejęciem przez  dewelopera, premierze zina Kąpiele Słoneczne, oraz koncercie zespołu Tęskno. Mogli też przyjrzeć się efektom końcowym zaangażowanego  projektu, który zrealizowała młodzież z Poznania na zaproszenie Generatora Malta oraz porozmawiać z Joanną Pańczak, inicjatorką całego  działania. 

8) Warsztaty z planowania działań partycypacyjnych – 06.07.2021, spotkanie wszystkich grup na 6 godzinnym warsztacie w Szkole w Słupcy. 

Warsztat poprowadzony został ze szczególnym uwzględnieniem partycypacyjnych narzędzi  demokracji lokalnej (np. paneli obywatelskich, budżetów partycypacyjnych, czy rady gmin) i ich potencjałów w kontekście dyskutowanych wyzwań.  W pierwszej części młodzi mieli możliwość przeanalizować różne projekty animacyjne i partycypacyjne zrealizowane przez prowadzące w  przeszłości, w kontekście różnych sposobów angażowania lokalnych społeczności, różnych celów prowadzących do zmiany społecznej i różnych  narzędzi realizacji działań. Dyskutowali też różnice między projektem realizowanym dla i ze społecznością. W kolejnej części młodzi mieli za  zadanie opowiedzieć, przedyskutować i skonsultować planowane przez siebie działania, w oparciu o przeprowadzoną wcześniej diagnozę w ich  gminach. Definiowali cele swoich działań, grupy docelowe, określali różnych interesariuszy i wymyślali pierwsze pomysły na narzędzia działania,  które doprowadzą do realizacji celów. Prowadzące wielokrotnie podkreślały też wagę dobrej zabawy, poczucia bycia w zgodzie z wyznaczonymi  celami i dobrej atmosfery w grupie przy realizacji swoich projektów. 

9) Konsultacje

• konsultacja z Anną Olchowską z Migrant Info Point oraz Centrum Badań Migracyjnych – 30.09.2021
• konsultacja z Barbarą Knol-Dyniewską, rzeczniczką ruchu obrony ujęcia wody w Krajkowie – 11 i 13.10. 2021
• konsultacja z Maciejem Jędrzejczakiem z Kasztelanii Ostrowskiej – 21.10.2021

Konsultacje z ekspertkami i specjalistami miały na celu nie tylko poszerzenie kontekstu dla lokalnych problemów, były również spotkaniem z praktykami, którzy na codzień pracują z tematami związanymi z migracjami i zmianami klimatycznymi. Młodzież miała okazję posłuchać o konkretnych praktycznych rozwiązaniach stosowanych w różnych miejscach w Wielkopolsce, jak również zadać nurtujące ją pytania.

Efekt procesu

10) Realizacja partycypacyjnych projektów dla gmin – sierpień / wrzesień / październik / listopad 2021 oraz maj 2022

KALISZ – działania – 2 pikniki otwarte dla wszystkich – jeden w Parku Miejskim, drugi podczas III Dni księstwa Kaliskiegio (Ogólnopolski Festiwal Plenerowy Widowisk Historycznych) odbywający się w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa) – integracja, zbieranie opowieści, zaczątek tworzenia mapy przyjaznego Kalisza – działanie finałowe – 3 października 2021 / “Przez żołądek do serca”-  (Wspólne gotowanie w Domu Sąsiedzkim w Kaliszu- kuchnia kaukaska – Pani Svetlana Zabiednova – właścicielka armeńskiej restauracji Ararat w Kaliszu oraz kuchnia żydowska – Pani Hila Marcinkowska – Przewodnicząca Rady Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP), kontynuacja zbierania opowieści i tworzenia mapy. Zakończenie działań – publikacja mapy w internecie, również na wydarzeniu FB utworzonym przez grupę – Rozmówki Kaliskie.

Puszczykowo / Mosina – działania – “Chrońmy ujęcie w Krajkowie” – 23 października 2021 – kredowanie przestrzeni miejskiej hasłami i napisami, rozniesienie wlepek, partycypacyjny słup ogłoszeniowy na targowisku w Mosinie, czytanie wybranych fragmentów książek o tematyce związanej z klimatem, ze szczególnym naciskiem na te dotyczące wody na terenie mosińskiej Jadłodzielni. Działania finałowe aktywnie wsparli członkowie i członkinie drużyny harcerskiej “Czata”

Słupca – działania – “Jezioro jak sprzed lat..” – 23 października 2021 –  piknik edukacyjny nad jeziorem słupeckim – spacer etnobotaniczny z Anną Gruszką ze stowarzyszenia Dziewczyny w Naturze, wystawa prac plastycznych dzieci ze słupeckich szkół, warsztat i pogawędki ekologiczne – Andrzej Dąbek – fundacja Eko przyjezierze oraz Morsy Słupca „Borowinka”, wspólne ognisko. 

Pleszew – działania – 21.05.2022 – Otwarcie klubu polsko – ukraińskiego – pierwsze spotkanie odbyło się w CWIO. Przygotowanie ogłoszenia i dystrybucja ulotek w

śród dzieci z Ukrainy, które uczyły się w lokalnych szkołach.

Otwarcie klubu: Spotkanie z Irena Kuczyńska blog – prezentacja Pleszewa i garść cennych informacji o mieście, wspólnie przygotowanie posiłku z wolontariuszkami z Senioralne Centrum Wolontariatu. Warsztaty i zabawy dla dzieci współorganizowane wspólnie z wolontariuszami z Świetlica Pleszew Centrum Wolontariatu. Na zakończenie wspólne sadzenie kwiatów. Klub powstał w ramach międzypokoleniowego projektu Dwa Pokolenia Zmieniają Świat 2.0.

Zajęcia w ramach Klubu ukraińskiego odbywać się będą raz w miesiącu.

11) Wypracowanie narzędzia edukacyjno-inspirującego – 13/14 listopada 2021.

Dwudniowy zjazd zorganizowany w Poznaniu odbył się w Szkole Podstawowej nr 83 im. Emilii Waśniowskiej “Łejery”. W warsztatach wzięła udział tylko część młodych głównie z powodu innych zajęć i obciążeń pozaszkolnych. Ci, którzy wzięli udział w zjeździe dzielili się swoimi doświadczeniami z projektu oraz wspierali grupę z Pleszewa, przed którą dopiero widniała perspektywa realizacji działań. Oprócz tego został wypracowany scenariusz zajęć oraz narzędzie do mówienia o przyszłości – jakie młodzież miała przeprowadzić ze swoimi rówieśnikami. 

12) Spotkania młodzieży z młodzieżą / Działania w szkołach – październik 2021-  maj 2022 

• Warsztaty w Liceum Ogólnokształcącym Spark Academy 11.03.2022 (klasa 3)
• Warsztaty w Mosinie z drużyną harcerską „Czata” 19.03.2022
• Warsztaty w XIV LO w Poznaniu (klasa III) – 7 kwietnia 2022 
• Warsztaty w Szkoła i przedszkole w Poznaniu Cogito (5 klasa) 
• Warsztaty w Strefie do_Wolności dla uczniów i uczennic Szkoły w Chmurze – 17 czerwca 2022
• Warsztaty dla grupy wolontariuszy i wolontariuszek z Pleszewa w Zajezdni Kultury / Świetlica Pleszew Centrum Wolontariatu – 08.07.2022 
• Warsztaty w Koninie dla M-Lab i Młodzi Ambasadorzy Klimatu – 21.07.2022 
• Warsztaty w Strefie do_Wolności, nabór otwarty, młodzież 6/7/8 klasy S.P. – 28.07.2022

13) Kontynuacja wywiadów socjologicznych – napisanie raportu – kwiecień / lipiec 2022

Dzięki przeprowadzeniu wywiadów przed i po projekcie mogliśmy zbadać, jak projekt wpłynął na sposób myślenia młodzieży o klimacie i  ruchach migracyjnych. Karty obserwacji i nagrania audio wywiadów zostały poddane analizie  socjologicznej “ze słuchu” w duchu paradygmatu wywiadu rozumiejącego Jean-Claude’a Kaufmann’a.  W raporcie zawarliśmy tylko wybrane fragmenty wywiadów, które posłużyły jako ilustracje lub „opowieści z  pierwszej ręki”, obrazujące i wzmacniające narrację i wnioski Raportu. Celem tego działania było zebranie wiedzy o młodych i opracowanie jej w sposób czytelny dla aktywistek, animatorów kultury,  edukatorów, nauczycieli, urzędniczek.

Wyzwania

Największym wyzwaniem z jakim musieliśmy się zmierzyć była pandemia. Spowodowała, że czas realizacji niektórych działań się wydłużył i wiele z nich musieliśmy zrealizować online. Było to bardzo obciążające zarówno dla prowadzących spotkania jak i dla młodzieży. W momencie kiedy zajęcia szkolne odbywały się zdalnie, dodatkowe aktywności prowadzone przez komputer były dla młodych zwyczajnie bardzo trudne. Stąd największym wyzwaniem było utrzymanie frekwencji podczas spotkań oraz żywego zainteresowania młodzieży projektem. W efekcie z jednymi grupami pracowało się łatwiej z innymi dużo trudniej, ale każda z grup zrealizowała swoje założenia, modyfikując je oczywiście w zależności od sytuacji epidemiologicznej.

Źródła

• Link do filmu:

  https://youtu.be/b-srtcJtZLw

• Link do zdjęć oraz informacji o projekcie:

  http://old.lepszyswiat.org.pl/przyszlosc-jest-teraz/

• Link do raportu: http://old.lepszyswiat.org.pl/uncategorized/finisz-dzialan-mlodziezy-raport/

Tekst powstał w ramach projektu „Przestrzeń Praktyków Partycypacji” realizowanego z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.