Miejski Plan Likwidacji Barier – Valdemoro (Hiszpania)
Rok realizacji: 2009 - 2010Szczególnie warte uwagi jest tu włączenie niepełnosprawnych do diagnozowania barier, a później do monitorowania wdrażania uchwalonego planu. Zastosowane w Valdemoro techniki konsultacji społecznych rozwinęły kulturę uczestnictwa społeczności, ułatwiły mieszkańcom zrozumienie znaczenia proponowanych zmian i zwróciły ich uwagę na problemy niepełnosprawnych. Valdemoro to miasteczko położone 27 km na południe od Madrytu, jedna z najszybciej rozwijających się miejscowości w Regionie Autonomicznym Madrytu. Tradycyjne centrum: wąskie uliczki i chodniki, choć piękne, były trudno dostępne dla osób z dysfunkcjami. Zmian wymagały również inne miejsca. Plan poprawy dostępności miasta dla osób niepełnosprawnych powstał przy merytorycznym wsparciu członków organizacji pozarządowych, głównie Via Libre i Fundación ONCE. Zastosowane przez nich techniki konsultacji społecznych rozwinęły kulturę uczestnictwa społeczności, ułatwiły mieszkańcom zrozumienie znaczenia miejskiego planu. Zwłaszcza innowacyjne było włączenie samych niepełnosprawnych na etapie diagnozowania barier, a później monitorowania wdrażania uchwalonego planu.
Spis treści
1. Esencja projektu
| Inicjatywa | Miejski Plan Likwidacji Barier w Valdemoro |
| Miejsce/czas | Ayuntamiento de Valdemoro, autonomiczna wspólnota Madrytu, Hiszpania, 2009-2010 r. |
| Narzędzia | Badanie ankietowe, Spacer badawczy |
| Etapy | Diagnozowanie |
| Kontakt | Urząd Miasta Valdemoro, Departament Opieki Społecznej, Juana Lopez, e-mial: juana.lopez(at)ayto-valdemoro.org i Sara Olavarrieta Bernardino, e-mail: sara(at)biopsicologia.net, www.valdemoro.es |
2. Kontekst
Valdemoro to miasteczko położone 27 km na południe od Madrytu, jedna z najszybciej rozwijających się miejscowości w Regionie Autonomicznym Madrytu. Liczba mieszkańców Valdemoro stale rośnie: 13 tys. w 1980 r., 53 tys. w 2007 r., 62 tys. w 2010 r. Tradycyjne centrum, słynne w regionie z wielu miejsc historycznych, ma wszelkie cechy starego miasta – wąskie uliczki i chodniki, wiele ufortyfikowanych budowli. Są tam: klasztor, historyczny kościół i pustelnia (erem), duży centralny rynek. Poza centrum zlokalizowane są współczesne osiedla, w dużej części z nowymi blokami, w których mieszka wiele niedawno przybyłych rodzin.
Rozwój kultury uczestnictwa i współdecydowania mieszkańców wraz z władzami w Valdemoro związany jest z historią ewolucji współpracy władz miejskich z różnymi partnerami i społecznością w działaniach na rzecz osób niepełnosprawnych. Już od początku lat 90. stopniowo zmieniało się podejście władz do problemu, co pokazuje niniejsza tabela.
| Lata 90. XX w. | Rozpoczęcie współpracy z Asociacion de Minusvalides de Valdemoro (AMIVAL), stowarzyszeniem rodzin osób z niepełnosprawnością umysłową.
Władze miasta dostrzegają problem braku dostępności usług dla niepełnosprawnych. Diagnozowanie problemów osób niepełnosprawnych wrazz Universidad Autonoma de Madrid (UAM, Autonomiczny Uniwersytet Madrycki). |
| 2005 | Wydział opieki społecznej tworzy rejestr mieszkańców niepełnosprawnych na podstawie badania, które objęło swoim zasięgiem całe miasto. Kolejne aktualizacje stanu wiedzy przeprowadzane są w miarę potrzeb na podstawie ankiet skierowanych do osób niepełnosprawnych, organizacji pozarządowych i pracowników służby zdrowia.
Rozpoczęcie programu Urbanita na UAM, którego celem jest stworzenie możliwości zatrudnienia osobom niepełnosprawnym w instytucjach miejskich, firmach i zakładach pracy chronionej. |
| Otrzymanie wsparcia programu Urbanita z Europejskiego Funduszu Społecznego. Badanie ankietowe szacujące populację osób niepełnosprawnych na 2,37% populacji miasta.
Wyniki badania wskazują na utrudniony dostęp niepełnosprawnych do wielu usług oferowanych w mieście i wynikającą z tego izolację społeczno-ekonomiczną, co w zestawieniu z wysokimi kosztami pomocy społecznej do nich skierowanej wykazało brak efektywności obowiązujących rozwiązań. |
|
| 2008 | Decyzja o stworzeniu Miejskiego Planu Likwidacji Barier (MPLB). |
(Skrótowa kronika wydarzeń w Valdemoro związanych z zagadnieniem niepełnosprawności w Valdemoro znajduje sie tutaj >>>)
Ta ewolucja zbudowała podstawy do stworzenia Miejskiego Planu Likwidacji Barier (MPLB), który całościowo podszedł do kwestii rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych wynikających z istniejących barier architektonicznych.
3. Opis procesu
Ważną rolę w tworzeniu Miejskiego Planu Likwidacji Barier odegrały organizacje pozarządowe: Fundación ONCE (Fundacja ONCE), znana na świecie hiszpańska organizacja zajmująca się problemami osób niepełnosprawnych, zwłaszcza niewidomych, oraz Via Libre, organizacja zależna od ONCE, która działa jako prywatne przedsiębiorstwo, promując powszechną dostępność i eliminację barier architektonicznych w Hiszpanii. Obok zespołu władz miasta Valdemoro, to Via Libre stanowiła główną profesjonalną siłę pracującą przy tworzeniu MPLB.
Aktywny udział w przygotowaniu i rozwijaniu planu brała też hiszpańska agencja rządowa IMSERSO, znana jako instytut dla osób starszych oraz klientów opieki społecznej.
Duże znaczenie w całym procesie, zwłaszcza na etapach diagnozowania i monitorowania wdrażania MPLB, odegrali urbanitas, osoby niepełnosprawne – uczestnicy programu Urbanita prowadzonego przez UAM, którego podstawowym celem było stworzenie możliwości zatrudnienia
Program został uruchomiony we wrześniu 2005 r., od roku 2007 jest wspierany przez Europejski Fundusz Społeczny.
Jak opowiada jeden z przedstawicieli fundacji ONCE: „Pierwsza próba znalezienia zatrudnienia dla wybranych niepełnosprawnych kandydatów dała jedną pozytywną odpowiedź z prawie czterystu małych i średnich firm zaproszonych do uczestnictwa. Ten przedsiębiorca zatrudniał już osoby niepełnosprawne i cenił to doświadczenie”. Nie zniechęciło to organizatorów programu.
Zarówno organizacje pozarządowe, jak i urzędnicy zdawali sobie sprawę, że świadczenie niezbędnych i kluczowych usług przez osoby niepełnosprawne nigdy nie jest całkowicie samowystarczalne finansowo. Włączenie urbanitas do przygotowania i realizacji planu było zatem sposobem na zatrudnienie niepełnosprawnych (mieli podpisane umowy z urzędem miasta), a przez to edukację i integrację społeczności.
Prace nad Miejskim Planem Likwidacji Barier dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin rozpoczęły się w 2009 r.
Przygotowanie
Etap przygotowawczy przeprowadził komitet planujący utworzony głównie z pracowników urzędu miasta oraz przedstawicieli Via Libre. Praca koncentrowała się na analizie istniejących dokumentów, z wykorzystaniem dobrych praktyk planowania miejskiego, znanych Via Libre. Opracowano metodologię, wyznaczono cele każdego etapu i przygotowano plan czasowych ram dla procesu. Wszystkie wytyczne, rekomendacje i informacje potrzebne do przeprowadzenia poszczególnych działań zawarto w specjalnym podręczniku przygotowanym przez Fundację Via Libre.
Na wstępie prac założono cele, które miały być zrealizowane poprzez opracowanie i wdrożenie planu:
- powszechna dostępność obiektów dla osób niepełnosprawnych;
- związana z dostępnością inkluzja społeczna osób niepełnosprawnych i wyrównanie ich szans w życiu społeczno-ekonomicznym społeczności Valdemoro.
Wymaga podkreślenia podstawowe założenie towarzyszące pracom nad planem, zgodnie z którym odpowiedź na wyzwania i potrzeby osób niepełnosprawnych dotyczące barier przyniesie uniwersalny pożytek społeczności.
Plan skupiał się zatem na zwiększeniu dostępności dla osób niepełnosprawnych w czterech głównych obszarach:
- przestrzeń publiczna;
- budynki użyteczności publicznej;
- komunikacja miejska;
- narzędzia komunikacji i informacji miejskiej.
ETAP: Diagnozowanie
Po zakończeniu przygotowań przeprowadzono bezpośrednie badania potrzeb niepełnosprawnych mieszkańców Valdemoro i ich rodzin, wykorzystując do tego ankiety, które roznosili i odbierali urbanitas – niepełnosprawni uczestnicy programu Urbanita.
Celem tego działania było nie tylko otrzymanie informacji czy opinii od ankietowanych, ale także zwrócenie uwagi opinii publicznej na problemy niepełnosprawnych, ich życia w Valdemoro, możliwości zatrudnienia. O planowanym badaniu ankietowym informowano z wyprzedzeniem w radiu regionalnym, gazetach codziennych i lokalnych magazynach, regionalnych kanałach telewizyjnych i portalach społecznościowych. Wszędzie mówiono o urbanitas włączonych do tej akcji, łatwo zauważanych i rozpoznawanych dzięki charakterystycznym koszulkom i czapkom, które nosili. To wszystko stworzyło przyjazny klimat dla przedsięwzięcia.
Kluczowi uczestnicy ankietowania to:
- osoby niepełnosprawne mieszkające w Valdemoro, ich rodziny, partnerzy i przyjaciele – respondenci ankiet;
- osoby świadczące usługi podlegające systemowi opieki społecznej, agencje władz lokalnych oraz z sektora prywatnego i non profit;
- eksperci zajmujący się dostępnością, planowaniem urbanistycznym lub ogólną sytuacją osób niepełnosprawnych;
- inni uczestnicy związani ze sprawami społecznymi i polityką, w tym organizacje polityczne, społeczne i pozarządowe.
NARZĘDZIE: Badanie ankietowe
Ankiety zostały przygotowane przez doświadczonych ekspertów związanych z Via Libre, specjalizującej się w tego typu przedsięwzięciach. Ankiety były anonimowe. Chodziło o poznanie potrzeb i problemów związanych z dostępnością w Valdemoro. Ważna też była ocena sytuacji, ustalenie hierarchii potrzeb, ich znaczenia i określenie terminów realizacji. Ankietę – zgodnie z instrukcją – mógł wypełnić członek rodziny, jeżeli osoba objęta badaniem z powodu niepełnosprawności nie była w stanie samodzielnie tego zrobić.
Zgodnie z przyjętymi założeniami, aby zapewnić reprezentatywność badania, grupę 150 osób wybrano losowo z bazy danych wydziału opieki społecznej urzędu miasta. Aby zagwarantować dużą liczbę odpowiedzi, nawiązano z nimi kontakt telefoniczny, potwierdzając adresy i informując o wysłaniu ankiety. W czasie pierwszego kontaktu telefonicznego wiele osób zastąpiono innymi, ponieważ – mimo licznych prób – nie udało się skontaktować z pierwotnie wybranymi albo okazało się, że nie będzie ich akurat w domu (zaczynały się wakacje). Osoby te zastąpiono innymi, wybranymi losowo, które potwierdziły udział w ankiecie.
Doręczanie i późniejsze odbieranie ankiet powierzono urbanitas. Ankiety dostarczono wybranym osobom do domów, a zbierano je przez dwa następne tygodnie. W niektórych przypadkach rodziny przynosiły ankiety do wydziału opieki społecznej lub wrzucały do specjalnych skrzynek rozlokowanych w różnych punktach miasta.
Rozdano 148 ankiet, zebrano 110 (73,33% odpowiedzi).
Ankieta zawierała 50 pytań zamkniętych lub wielokrotnego wyboru oceniających trudności związane z dostępnością. Było w niej miejsce na dodatkowe uwagi, przejrzyste instrukcje, a także podany był numer telefonu, pod którym można było uzyskać pomoc oraz ustalić czas odbioru ankiety. Formularz jasno określał i wyjaśniał cele władz miasta, powody zbierania danych, zawierał zapewnienie o poufności przekazanych informacji, a także przedstawiał ogólny cel Miejskiego Planu Likwidacji Barier.
Pytania dotyczyły trzech obszarów: przestrzeni publicznej, budynków publicznych i transportu publicznego. Odpowiedzi obejmowały skalę od 0 do 5 punktów.
System ocen wykorzystano do sklasyfikowania ważności stwierdzeń od 1 do 5. Jest to ocena dostępności budynków publicznych, usług autobusowych i taksówek oraz wyszczególnienie innych rodzajów barier.
Wyniki ankiet unaoczniły zakres problemów osób niepełnosprawnych w Valdemoro, pokazując m.in. stopień ich mobilności czy korzystania z transportu publicznego. Ujawniły też problemy z dostępem do służby zdrowia, edukacji, zatrudnienia, dały odpowiedzi na pytania, czy osoby niepełnosprawne otrzymywały pomoc, czy nie i/lub czy należą do organizacji pozarządowych albo stowarzyszeń. Zawierały ponadto ocenę tych usług. Wszystkie wyniki pogrupowano według rodzaju niepełnosprawności, wieku ankietowanych i innych czynników. Szczegółowa analiza danych potwierdziła zdecydowanie gorszą sytuację osób niepełnosprawnych w porównaniu z pozostałą częścią społeczności Valdemoro.
Wyniki ankiet zestawiono z wiedzą ekspertów i urzędników z departamentu opieki społecznej, by znaleźć realne sugestie dotyczące rozwiązania problemów. Kluczowe elementy analizy obejmowały nadanie kontekstu, szczegółową ocenę potrzeb oraz określenie czynników ryzyka, by podnieść skuteczność działań. W razie potrzeby konsultowano się ze specjalistami technicznymi i prowadzono wielostronne dyskusje na temat wykonalności zadań. W przygotowanych dokumentach wewnętrznych ustalono priorytety programu.
Ocena potrzeb obejmowała cztery obszary:
- normatywny, określający standardy wyznaczone przez specjalistów i ekspertów w danej dziedzinie;
- wyrażony, pokazujący subiektywne potrzeby wynikające z ankiet lub w inny sposób przekazane przez pytane osoby niepełnosprawne;
- deklarowany, przedstawiający potrzeby wynikające z petycji lub dodatkowo przedłożone przez społeczność przy okazji procesu;
- porównawczy, określający obecny poziomu usług w porównaniu z normami krajowymi i międzynarodowymi.
Rezultaty badania ankietowego wsparły empiryczne doświadczenia samych niepełnosprawnych, zebrane dzięki wykorzystaniu efektów projektu Urbanita.
NARZĘDZIE: Spacer badawczy
Uczestnicy projektu – urbanitas – mieli za zadanie „wyjść w miasto” i spojrzeć na nie ze swojej perspektywy: osób niepełnosprawnych, identyfikując problematyczne miejsca i sytuacje. Obserwowali i odczuwali otaczającą ich przestrzeń pod kątem wskaźników określających dostępność i przyjazność poszczególnych miejsc.
Dzięki spacerowi badawczemu w Valdemoro osoby przeprowadzające diagnozę mogły wczuć się w rolę niepełnosprawnych, lepiej zrozumieć ich codzienne trudności i dzięki temu wskazać najlepsze rozwiązania.
Jak na zakończenie powiedział Jose Miguel Moreno, burmistrz Valdemoro, podkreślając społeczny wymiar tworzenia dokumentu: „Diagnoza, którą wykonaliśmy, brała pod uwagę ponad 5 tys. komentarzy zgłoszonych przez urbanitas w ciągu pięciu lat istnienia tej grupy. Komentarze były szczególnymi wytycznymi w trakcie przygotowań naszego planu”.
Dzięki diagnozie uzyskano w miarę szczegółową analizę demograficzną, określono główną grupę zainteresowanych i jej cechy; a także ustalono zakres najwyraźniej wyartykułowanych potrzeb i czynników wpływających na dobre samopoczucie, w tym edukację; zdrowie, pracę, ochronę społeczną, uczestnictwo i włączenie.
Poniższa tabela analizuje metody pozyskiwania danych i metodologię całościowej analizy.
| Cel | Źródła | Metoda | Technika | Grupa respondentów |
| Identyfikacja i ocena potrzeb | Drugorzędne | Ilościowa | Wskaźniki społeczne | |
| Podstawowe | Ilościowa | Ankieta | Mieszkańcy, beneficjenci usług | |
| Jakościowa | Grupy dyskusyjne | Mieszkańcy, beneficjenci usług, specjaliści i inni w razie potrzeby | ||
| Jakościowa | Wywiady pogłębione | Kluczowi ustaleni informatorzy | ||
| Budowanie konsensusu | Podstawowe | Jakościowa | Grupa badana metodą delficką | Kluczowi informatorzy, specjaliści, eksperci |
| Jakościowa | Grupa nominalna | Mieszkańcy, beneficjenci usług, specjaliści i inni | ||
| Jakościowa | Grupy fokusowe | Kluczowi informatorzy |
Urząd miejski przy współpracy z ekspertami i architektami współpracującymi z Via Libre przygotował wykres problemów (inaczej mówiąc: ramy logiczne na potrzeby procesu analizy). Określono przyczyny i skutki poszczególnych działań, uwzględniając czynniki strukturalne i społeczne, co pozwoliło na sformułowanie niezbędnych dla planu sposobów działania.
Dużą wagę przywiązywano do sformułowania czynników ryzyka, czyli problemów związanych z pracami wdrożeniowymi, takich jak: powstanie dodatkowych zatorów ulicznych, utrudniony dostęp potencjalnych klientów do sklepów i restauracji (obawa wyrażana przez miejskich przedsiębiorców), zmiana organizacji ruchu, wprowadzenie nowego systemu świateł, uciążliwości dla mieszkańców, obawa o wytrzymałość starych budynków itp.). Zebrane czynniki ryzyka przedstawiono radzie miejskiej, wspólnie też zastanawiano się nad przyszłymi interwencjami zapobiegawczymi.
Przebieg ostatecznej fazy diagnozy, której ukoronowaniem było zestawienie potrzeb mieszkańców i środków niezbędnych do ich zaspokojenia, przedstawia poniższa grafika.
Planowanie działań – Miejski Plan Likwidacji Barier
Plan opracowano przy współpracy wszystkich wydziałów urzędu miasta i wykorzystując wiedzę oraz doświadczenie, jaką dysponowała organizacja Via Libre. Prace nad planem częściowo wspierała także fundacja ONCE. Przede wszystkim wykorzystano jednak aktywność obywateli i organizacji pozarządowych już działających w Valdemoro (np. stowarzyszenia rodzin osób z dystrofią mięśniową świadczącego swoim członkom pomoc prawną i finansową).
Nad stworzeniem planu pracowała grupa złożona z 7 stałych reprezentantów organizacji pozarządowych (głównie AMIVAL, Via Libre i Fundacji ONCE), przedstawiciela rady miejscowych przedsiębiorców, 2 miejskich architektów, 5 osób z departamentu opieki społecznej i pracownicy gabinetu burmistrza. Prace postępowały bardzo szybko, grupa praktycznie pracowała bez większych przerw. Członkowie grupy konsultowali się też z innymi organizacjami pozarządowymi i przedsiębiorcami. Spotykano się co najmniej raz na tydzień, żeby omówić postępy, wymieniać informacje i opracowywać poszczególne części planu.
W marcu 2010, trzy miesiące po rozpoczęciu ankietowania, powstał pierwszy draft planu. Zorganizowano spotkanie z mieszkańcami, w którym wzięło udział ok. 40 osób. Tam przedstawiono intencję planu, omówiono problemy i uciążliwości (dostęp do budynków, awaryjne przejścia itp.), przedstawiono środki zaradcze. Wyniki spotkania i prac grupy opublikowano w lokalnej prasie. Miesiąc później doprecyzowano priorytety i ostateczną wersję przedstawiono burmistrzowi, który ma autonomię w zatwierdzaniu tego typu dokumentów. Następnie w ciągu 10 dni odbyło się 5 spotkań zatwierdzających.
Wdrażanie
Do końca maja 2010 r. odbyły się przetargi na poszczególne prace wdrożeniowe, wyłoniono wykonawców i podpisano umowy.
Miejski Plan Likwidacji Barier jest dokumentem, do którego można mieć dostęp za pośrednictwem pracowników urzędu. Mimo początkowych zamierzeń nie powstała strona internetowa poświęcona temu procesowi. Plan zawiera liczne dokumenty prawne, mapy niezbędne do wykonania prac publicznych, szczegółowe analizy potrzeb, raporty demograficzne, metodologiczny zestaw narzędzi władz miasta. Harmonogram poszczególnych zmian przewidywał wykonanie większości prac do końca 2010 roku. W jednym z załączników do planu przedstawiono opracowanie proponowanych zmian pod względem architektonicznym. Zwraca w nim uwagę przywiązanie autorów dokumentów do każdego detalu przestrzeni publicznej, która kompleksowo miała zostać dostosowana do potrzeb niepełnosprawnych. W załączniku dominują grafiki przedstawiające opracowane rozwiązania począwszy od regulacji dotyczących ciągów pieszych, aż po wygląd i funkcjonalność detali małej architektury: ławki, kioski, toalety miejskie.
Plan został przedstawiony publicznie 23 czerwca 2010 przez burmistrza José Miguela. Zastaw dokumentów określał główne kierunki działania na rzecz likwidacji barier architektonicznych i uczynienia miasta bardziej dostępnym dla pieszych, w tym szczególnie dla niepełnosprawnych. Ostatecznie przedłożono propozycje, które zostaną wdrożone w 30 budynkach miejskich, oraz szczegółową analizę transportu publicznego, zawierającą ocenę 90 przystanków autobusów i taksówek, a także 24 miejsc parkingowych pod kątem dostępności dla osób niepełnosprawnych. W planie zawarto również uwagi dotyczące zmian na 22 ciągach pieszych w mieście oraz dotyczące dostępności 9 parków miejskich. W tym zakresie zaproponowano konkretne rozwiązania. Dokonano również ewaluacji oznakowania dróg i budynków publicznych, map miejskich, tablic z nazwami ulic oraz dostępności budek telefonicznych. Burmistrz podsumował zakończenie prac nad planem, podkreślając, że „władze traktują znoszenie barier nie tylko jako swoje zobowiązanie, ale jako prawo obywateli, i dlatego zamierzają uczynić znoszenie barier warunkiem koniecznym w dalszych pracach nad wyglądem miasta”.
Realizacja projektu wdrożenia założeń i rozwiązań zapisanych w planie została określona w perspektywie krótko- i średnioterminowej. Wdrożenie uzależniono od uwarunkowań gospodarczo-ekonomicznych i zgodności z przyjętymi priorytetami wyznaczonymi na etapie diagnozowania. Pierwszą interwencją wskazaną do realizacji była przebudowa ulicy Nicasio Fraile. Zgodnie z wytycznymi wyrównano podjazdy na odcinku od placu Konstytucji do skrzyżowania Nicasio Fraile z ulicą Calle Alarcon tak, aby ułatwić ruch zarówno pieszym, jak i pojazdom. Ulicę wyłożono również materiałami, które przyczyniają się do spowolniania szybkości samochodów.
Harmonogram
| II poł. 2009 | Przygotowanie |
| Grudzień 2009 – marzec 2010 | Diagnozowanie |
| Marzec-kwiecień 2010 | Prace nad sformułowaniem planu |
| Kwiecień 2010 | Zatwierdzenie planu |
| Kwiecień−maj 2010 | Wyłonienie wykonawców |
| Czerwiec−grudzień 2010 | Wdrażanie planu i monitorowanie |
Ewaluacja/monitoring
W Miejskim Planie Likwidacji Barier – wdrażanym w kilku etapach – przewidziano etap ewaluacji, czyli analizę skuteczności realizacji celów. Ustalenia odniesiono do wszystkich etapów, by usprawnić trwające i przyszłe procesy.
Specjalnie wyznaczona grupa urbanitas nadzorowała wdrażanie planu (w ramach projektu Urbanitas II). Osoby niepełnosprawne umysłowo zbierały dane na temat zgodności ustalonych parametrów dostępności obiektów w mieście, wykorzystując proste mierniki i linijki, mierząc w całym mieście poziom ramp i wysokość chodników, przejść i podjazdów, oraz sprawdzając zgodność z założeniami technicznymi, a także terminowość prac. To ogromne przedsięwzięcie okazało się sukcesem. Niektóre wcześniej wykonane udogodnienia na skutek uwag urbanitas wymagały poprawy (w załączeniu zdjęcia metody pomiarów urbanitas).
4. Finanse
Całościowy budżet projektu ustalono na 100 000 euro. 89 000 pochodziło ze środków Fundacji ONCE, 11 000 – z budżetu miasta. Dodatkowo miasto pokrywało koszty pracy urzędników zaangażowanych w realizację projektu. Koszty te zostały zatwierdzone i przeznaczone na przygotowanie oraz wdrożenie planu. Nie ma innych danych publicznie dostępnych na temat wydatkowania środków, poza fizycznym dostępem do egzemplarza w urzędzie miasta. Zapisana jest tam dyskusja nt. finansów bez końcowego budżetu.
5. Rezultaty
Miejski Plan Likwidacji Barier znacząco wpłynął na społeczność i wygląd Valdemoro. Większość chodników w centrum miasta dostosowano do potrzeb osób niepełnosprawnych, poszerzono je. Usunięto bariery, poprawiono dostępność i podjęto rozległe prace publiczne w odpowiedzi na oryginalny plan.
Kontynuacją Miejskiego Planu Likwidacji Barier jest przyjęty do realizacji przez władze miasta jego kolejny etap – Plan Zrównoważonej Mobilności, który bierze pod uwagę osoby o ograniczonej sprawności ruchowej we wszystkich aspektach przestrzeni miejskiej pod względem usuwania barier, czyli np. dostosowania przystanków komunikacji miejskiej oraz pojazdów transportu miejskiego do potrzeb osób niepełnosprawnych. W związku z tym Plan Zrównoważonej Mobilności zawiera na przykład konkretne założenia ułatwień dla niepełnosprawnych w lokalizacjach postojów taksówek, usługi, z której powszechnie korzystają.
Sam udział urbanitas w fazie przygotowania i monitorowaniu planu był przykładem zatrudnienia osób z niepełnosprawnością umysłową. Angażując urbanitas do różnych prac, władze miasta promowały ten model wśród potencjalnych pracodawców.
Cała akcja ankietowania była szeroko propagowana medialnie, co zwracało uwagę mieszkańców na niepełnosprawnych i ich problemy. Pozwoliło to na znacznie większą integrację niepełnosprawnych.
Na podstawie programów Urbanita i Urbanita II powstała szkoła bazująca na doświadczeniach zdobytych przy MPLB. Szkoli ona nowe pokolenia urbanitas i znajduje dla nich miejsce w różnych programach miejskich, jak na przykład:
- wsparcie miejskich usług recepcyjnych i utrzymania budynków publicznych (kopiowanie, zarządzanie odpadami papierowymi, wewnętrzne przekazywanie informacji, usługi recepcyjne itp.);
- usługi biblioteczne dla mieszkańców miasta (dostarczanie i odbieranie książek bezpośrednio do domów osób powyżej 70. roku życia, z tymczasowo lub permanentnie ograniczoną mobilnością);
- wsparcie usług opieki domowej (pomoc w zakupach);
- prowadzenie biura koordynacji miejskich usług opieki domowej;
- usługi kurierskie dla urzędu miasta, ośrodków służby zdrowia, placówek opieki dziennej.
Znaczenie urbanitas dla procesu konsultacji społecznych i miejskiego planu działania może być postrzegane w czterech wymiarach:
- Kluczowa jest sama codzienna obecność tej grupy w społeczności lokalnej jako łącznika pomiędzy różnymi grupami interesu a władzami miasta. Taka pozycja ustawia urbanitas w doskonałej pozycji do obserwacji i informowania władz o potrzebach społeczności.
- Usługi wykonane przez urbanitas i ich zatrudnienie są działaniami bezpośrednio skierowanymi na podkreślone przez plan działań potrzeby tej grupy. Jej członkowie zostali wyznaczeni do codziennej ewaluacji implementacji planu działań i spełniali dodatkowo główną rolę podczas nadzorowania szeroko zakrojonych prac wdrożeniowych.
- Obecność urbanitas w projekcie o rozwojowym charakterze bezpośrednio wpływa na znaczącą część populacji Valdemoro: funkcjonuje jako pośrednie, kulturowe połączenie pomiędzy władzami miasta a społecznością, rozpowszechniając kulturę dostępności i przejrzystości.
- Urbanitas często są proszeni o bezpośrednie wspieranie zadań związanych z konsultacjami społecznymi, np. doręczanie ankiet (podczas jednej z miejskich konsultacji doręczono aż 17 500 ankiet). Zwiększa to zasoby władz miejskich, które można wykorzystać przy bardzo wymagającym procesie szeroko zakrojonych konsultacji społecznych.
6. Problemy
- Światowy kryzys gospodarczy powodujący ograniczenia w wydatkach publicznych utrudnił przyjmowanie do pracy niepełnosprawnych mieszkańców.
- Trudna sytuacja polityczna spowodowała ograniczenia pełnej przejrzystości finansowej i proceduralnej na stronie internetowej.
- Natura funduszy i ciągła potrzeba dostosowywania ich do prowadzonych działań ograniczały działania.
- Brakowało stałego zaangażowania akademickiego w programy miejskie.
7. Czynniki sukcesu
Ogromne znaczenie miało też zaangażowanie organizacji pozarządowych, ich wiedza, doświadczenie i determinacja oraz sam pomysł włączenia niepełnosprawnych do procesu.
Za najważniejsze cechy charakteryzujące skomplikowany proces rozwijania kultury współuczestnictwa obywateli i władz lokalnych w podejmowaniu decyzji trzeba uznać:
- aktywność pracowników władz miasta;
- zaangażowanie beneficjentów i ich rodzin w świadczenie usług lub rozpowszechnianie informacji;
- dzielenie kosztów między władze miasta i beneficjentów;
- spójność − od planowania do wdrożenia; a także przejrzysta komunikacja ze społecznością;
- modelowe zachowanie władz miasta – zatrudnianie osób niepełnosprawnych;
- szczegółowe i profesjonalne przygotowanie i późniejsza analiza ankiet.
Tekst: Antoni Mickiewicz
Tekst powstał w marcu 2011 roku na podstawie wizyty studyjnej w Valdemoro i otrzymanych materiałów.
