Sąd obywatelski „Drzewa przy drodze” (Francja)

Meurthe-et-Moselle jest bardzo zalesionym departamentem (las pokrywa ponad 30% terytorium) w północno-wschodniej Francji. Jego zalesienie stanowi ważny element ekosystemu, jest również dużą atrakcją turystyczną. Problemem są jednak drzewa przy drodze – 20% wypadków śmiertelnych na drodze spowodowanych jest uderzeniem w drzewo (średnia dla całej Francji to 13%) – oraz niemożność wybudowania nowoczesnych dróg, właśnie ze względu na duże zalesienie terenu.

1. Esencja projektu

2. Kontekst

Meurthe-et-Moselle jest bardzo zalesionym departamentem (las pokrywa ponad 30% terytorium) w północno-wschodniej Francji. Jego zalesienie stanowi ważny element ekosystemu, jest również dużą atrakcją turystyczną. Problemem są jednak drzewa przy drodze – 20% wypadków śmiertelnych na drodze spowodowanych jest uderzeniem w drzewo (średnia dla całej Francji to 13%) – oraz niemożność wybudowania nowoczesnych dróg, właśnie ze względu na duże zalesienie terenu. W 1985 roku powstał „Plan zarządzania drzewami przy drogach departamentalnych” na 20 lat, do 2005 roku. Każdego roku wyrąbywano 2 tys. drzew. W 2006 roku władze departamentu Meurthe-et-Moselle stanęły przed decyzją: Czy dalej należy wycinać resztę drzew, czy może należałoby przerwać wyrąb w niektórych miejscach? Czy kontynuować prowadzone do tej pory działania, czy je zmienić? Postanowiono zapytać o zdanie obywateli, stosując metodę sądu obywatelskiego.

3. Opis procesu

Wystosowano apel o zgłaszanie się do udziału w projekcie, a do 300 losowo wybranych mieszkańców departamentu Meurthe-et-Moselle wystosowano bezpośrednie zaproszenie do współpracy. 31 marca 2006 roku spośród 80 osób, które się zgłosiły, wylosowano 15 uczestników. Każdy z nich otrzymał zwrot kosztów w wysokości 68 € za jeden dzień obrad i zwrot kosztów podróży. Pytanie, na które miał odpowiedzieć sąd obywatelski, brzmiało: „Czy Rada Generalna powinna wycinać czy zachowywać drzewa rosnące wzdłuż dróg departamentalnych (mając na uwadze zarówno dobre, jak i złe strony tej sytuacji)?”.

Każdy z uczestników otrzymał komplet materiałów informacyjnych. W maju odbyło się pierwsze spotkanie, podczas którego eksperci wypowiadali swoje opinie, a uczestnicy zadawali im pytania. Po miesiącu spotkali się ponownie, aby debatować nad postawionym problemem oraz wspólnie ustalić wnioski i zalecenia. W lipcu przekazano władzom departamentalnym dokument końcowy.

Członkowie sądu obywatelskiego podejmowali decyzje w oparciu o następujące przekonania:

• Szpalery drzew przy drogach mają duże znaczenie ekologiczne, wpływają także na tożsamość i atrakcyjność terenu;
• Każdy z mieszkańców jest odpowiedzialny za otaczające go środowisko;
• Bezpieczeństwo i ochrona życia ludzkiego wymagają środków umożliwiających pogodzenie występowania drzew przy drodze z bezpieczeństwem ruchu drogowego.

Sąd obywatelski podjął decyzję na rzecz utrzymania, a także rozwijania szpalerów drzew przy drogach. Zasugerowano, że zwiększanie liczby drzew oraz harmonogram dosadzania powinny być rozpisane w programie wieloletnim. Zaproponowano również działania dodatkowe:

Propozycje krótkoterminowe

• Rozpoznanie niebezpiecznych „czarnych punktów” na drogach.
• Pełna inwentaryzacja drzew (ich stan, wpływ na krajobraz itp.).
• Informowanie kierowców oraz ich uwrażliwienie na zasady ruchu drogowego.

Propozycje średnio- i długoterminowe

• Kompleksowe i uzgodnione podejście do wytyczania tras i planowania poboczy.
• Respektowanie zasad sadzenia drzew wzdłuż nowych dróg.

4. Rezultaty

Władze departamentalne, szykując w 2006 roku „Plan zarządzania drzewami przy drogach departamentalnych”, wzięły pod uwagę sugestie i wnioski wyrażone przez sąd obywatelski „Drzewa przy drodze”. Zdecydowano, że zarządzanie drzewami wzdłuż dróg departamentalnych będzie się opierać na trzech zasadach:

• Utrzymanie dziedzictwa istniejących drzew;
• Priorytetem będzie bezpieczeństwo na drogach;
• Stopniowo będą wdrażane badania krajobrazu.