Jak zmotywować uczestniczki i uczestników?

Odpowiednie i skuteczne zmotywowanie potencjalnych uczestników i uczestniczki działań partycypacyjnych jest jednym z kluczowych elementów całego procesu. Bez przekonanych i zaangażowanych ludzi – partycypacja nie ma sensu i racji bytu. Jednak przekonanie do (często dziwnego i nieznanego) działania bywa bardzo trudne. Jak przełamać rzeczywiste lub wyobrażone ograniczenia? Poniżej znajdziecie kilka ogólnych rad na temat tego, w jaki sposób się zachowywać i w jaki sposób zachęcać, by być możliwie najskuteczniejszym.

W rozważaniu na temat dostępnych sposobów lub narzędzi motywowania bardzo istotne jest rozróżnienie dotyczące tego, kto jest inicjatorem procesu. Uwzględnienie tego w myśleniu o każdym procesie determinuje w dużym stopniu możliwości motywowania uczestników i uczestniczek.
Jeśli inicjatorem działań partycypacyjnych są przedstawiciele samorządu/władz lokalnych, dysponują oni innym „wachlarzem” możliwości i narzędzi motywowania. Ma to znaczenie przede wszystkim w możliwościach dostępu do określonych kanałów dotarcia do mieszkańców, pozwala korzystać z zastanej już „struktury instytucjonalnej” (zarówno w wymiarze materialnym, jak i ludzkim). Z drugiej jednak strony, często stanowi przeszkodę, ograniczając wiarygodność intencji i planowanych działań.
W sytuacji, gdy inicjatywa ma charakter oddolny, podejmowana jest przez samych obywateli, czynnikiem ułatwiającym przeprowadzenie określonych działań może być przede wszystkim duża świadomość prawdziwych potrzeb zainteresowanych, rozeznanie w lokalnej społeczności, bardziej bezpośredni dostęp do innych obywateli.
Choć niektóre spośród wymienionych wskazówek mają charakter uniwersalny, większość z nich związana jest z założeniem, że inicjatorem całości procesu jest organizacja pozarządowa.

Oto sześć ogólnych rad, które mogą być pomocne w próbie zachęcenia ludzi do partycypacji.

Bądź wiarygodny/wiarygodna.

Wiarygodność inicjatora działań jest jednym z kluczowych czynników umożliwiających sprawne zmotywowanie ludzi do zaangażowania się w proces partycypacyjny.

• Nie obiecuj „na wyrost” – określ realny i konkretny cel, planowany rezultat działań.
• W jasny sposób pokazuj korzyści zaangażowania się w działania; jest to szczególnie ważne w przypadku rozmowy z władzami lokalnymi, które należy zainteresować wymiernymi i rzeczywistymi korzyściami wynikającymi z podjęcia działań.
• W miarę możliwości zaprezentuj „przeszły” sukces – warto pokazać, że nie jest się organizacją „znikąd”, posiada się doświadczenie.
• W każdym momencie podejmowanych działań mów jawnie o ryzyku, zagrożeniach. Nie ukrywaj możliwych trudności, nie zatajaj informacji przed uczestnikami.
• Dokonaj jasnego podziału obowiązków – publicznie zadeklaruj realizację określonych działań.
• Staraj się zaangażować lokalnych liderów/liderki i autorytety, które swoją postawą mogą wesprzeć inicjatywę i uwiarygodnić nasze działania.
• W trakcie trwania projektu, na każdym jego etapie, prezentuj w czytelny i łatwo dostępny sposób efekty podejmowanych działań – tak by każdy uczestnik procesu mógł „doświadczyć” rezultatów swojego zaangażowania.

Bądź zrozumiały/zrozumiała.

• W zrozumiały (i w miarę możliwości dostosowany do grupy odbiorców) sposób wyrażaj się i komunikuj istotne treści.
• Twórz łatwe do zrozumienia i czytelne „instrukcje uczestnictwa” – tak, by każdy potencjalny uczestnik/uczestniczka wiedział co, kiedy i po co ma zrobić.
• Ograniczaj możliwie wszelkie inne bariery – np. dotyczące godziny lub miejsca spotkań lub jakichkolwiek innych „technicznych” czynników.

Bądź poinformowany/poinformowana.

• Poznaj lokalne środowisko – wiedza na temat „kto jest kim”, odnalezienie lokalnych liderów i liderek, autorytetów daje możliwość znalezienia wiarygodnych partnerów dla inicjatywy, warto mieć świadomość istotnych z punktu widzenia przedstawicieli lokalnej społeczności zależności.
• Dokładnie zdiagnozuj sytuację wyjściową – szczegółowe poznanie interesów poszczególnych grup/uczestników procesów jest jednym z kluczowych warunków powodzenia partycypacji. Pozwala także na prawidłowe sformułowanie komunikatów motywujących, dostosowanie procesu do faktycznych potrzeb osób zaangażowanych w działania.

Bądź realist(k)ą.

• Zaczynaj od czegoś namacalnego – zainicjowane przez siebie działania warto rozpocząć od „małego kroku”, który przyniesie realny i namacalny efekt, widoczny i doceniany przez uczestników. Pomoże to w uwiarygodnieniu skuteczności procesu.
• Oferuj „konkretne” wynagrodzenia – zwłaszcza uczestni(cz)kom najbardziej zaangażowanym w proces, konkretne wynagrodzenia, np. karnety na basen, karty miejskie (warto unikać „honorariów” pieniężnych).

Doceniaj.
Motywowanie uczestników i uczestniczek partycypacji (tak samo, jak osób biorących udział w jakimkolwiek innym działaniu) w trakcie jej trwania w dużej mierze opiera się także, na zauważaniu ich aktywności i docenianiu jej. W przypadku procesu partycypacyjnego (który dla wielu ludzi pozostaje „nowością”, dziwnym, często nie do końca zrozumiałym działaniem) niepewność i zdystansowanie uczestników można przełamać przez docenianie ich aktywności i tym samym utwierdzanie raz podjętych przez nich decyzji na temat zaangażowania się w proces.

Bądź wytrwały/wytrwała.
Inicjowanie procesu partycypacji, w wielu środowiskach może być postrzegane jako działania niezrozumiałe lub niepotrzebne, a budowanie wiarygodności organizacji przychodzącej „ z zewnątrz” może zabrać wiele czasu – warto więc być wytrwałym w podejmowanych próbach i działaniach motywujących.

Opracowanie powstało jako efekt pracy grupowej na warsztacie roboczym zorganizowanym przez Laboratorium Partycypacji Obywatelskiej