Osiem sposobów na instytucjonalizację demokracji deliberacyjnej

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organisation for Economic Cooperation and Development – OECD) wydała poradnik dla urzędników i urzędniczek oraz osób decyzyjnych o tym, jak lepiej włączać obywateli i obywatelki w podejmowanie ważnych decyzji i wspólne szukanie rozwiązań na lepsze funkcjonowanie miejsc, w których żyją. Dokument pokazuje osiem sposobów instytucjonalizacji reprezentatywnej debaty publicznej, które wzmacniają demokrację i ulepszają proces zbiorowego podejmowania decyzji.

W coraz większym stopniu władze publiczne na całym świecie chcą rozwijać demokrację, wykorzystując procesy deliberacyjne w sposób systemowy, nie tylko poprzez jednorazowe inicjatywy. Przewodnik zawiera przykłady tworzenia takich struktur, które sprawiają, że deliberacja reprezentatywnej grupy osób staje się integralną częścią podejmowania określonych rodzajów decyzji publicznych.

Dlaczego instytucjonalizacja takich rozwiązań jest ważna? Jak wskazuje autorka publikacji – Claudia Chwalisz – takie systemowe podejście znacząco wzmacnia demokrację, ponieważ:

• pozwala decydent(k)om na lepsze podejmowanie trudnych decyzji. Uwzględnianie głosów obywateli i obywatelek pozwala im na lepsze zrozumienie priorytetów w sprawach publicznych oraz wartości i perspektyw osób mieszkających w danym regionie. Jest to wyjątkowo przydatne narzędzie w sytuacjach politycznego impasu i szukaniu kompromisów;
• wzmacnia zaufanie do rządu i instytucji demokratycznych. Ludzie są skłonni bardziej ufać decyzjom, na które zwykli obywatele i obywatelki także mieli wpływ, a nie które zostały podjęte wyłącznie przez osoby u władzy. Regularne procesy deliberacyjne umożliwiają stopniowe budowanie wzajemnego zaufania pomiędzy rządzącymi a obywatel(k)ami;
• obniża koszty uwzględniania głosu obywateli i obywatelek w sprawach publicznych. Procesy jednorazowe często pochłaniają dużo zasobów, ich instytucjonalizacja może prowadzić do znacznego uproszczenia ich organizacji i obniżenia kosztów, ponieważ nie trzeba za każdym razem zaczynać ich planowania od początku.

Jakie modele instytucjonalizacji demokracji deliberacyjnej warto wdrożyć? Chwalisz wymienia osiem przykładów z całego świata:

• połączenie stałego panelu obywatelskiego (permanent citizens’ assembly) z panelami jednorazowymi (citizens’ panels) (Belgia, Francja),
• włączenie deliberacji reprezentatywnej grupy osób w prace komisji parlamentarnych (Australia, Belgia),
• połączenie demokracji deliberacyjnej i bezpośredniej (Stany Zjednoczone),
• stałe doradcze panele obywatelskie (citizens’ advisory panels) (Kanada),
• sekwencja reprezentatywnych procesów deliberacyjnych w cyklu tworzenia polityk (Kolumbia),
• prawo mieszkańców i mieszkanek do żądania reprezentatywnego procesu deliberacyjnego (Austria),
• wymóg deliberacji reprezentatywnej grupy osób przed podjęciem decyzji w sprawie publicznej (Francja),
• osadzenie reprezentatywnych procesów deliberacyjnych w lokalnym planowaniu strategicznym (Australia).

Model podejmowania decyzji przez obywateli i obywatelki we wschodniej Belgii. Źródło: „Eight ways to institutionalise deliberative democracy”

Dokument został napisany przez Claudię Chwalisz, specjalistkę od innowacyjnej partycypacji obywatelskiej pracującą w Open Government and Civic Space Unit działającą w obrębie OECD Public Governance Directorate.