Madryckie plany dzielnicowe
Rok realizacji: 2009 - 2012Skala działania w ogromnej metropolii skutecznie sprowadzona do dialogu na poziomie więzi sąsiedzkich. Wyrównywanie szans społecznych gorzej sytuowanych finansowo obszarów miasta poprzez równanie w górę. Zręczna komunikacja z mieszkańcami – dobrze przygotowane i realizowane badania ankietowe. Pomysł à la budżet partycypacyjny. Madryckie Plany dzielnicowe mogą inspirować działania zarówno w dużych, jak i w małych ośrodkach.
Spis treści
1. Esencja projektu
| Inicjatywa | Plany dzielnicowe (Planes de barrio) – inicjatywa władz Madrytu na rzecz równowagi społeczno-terytorialnej w mniej uprzywilejowanych dzielnicach |
| Miejsce/czas | Hiszpania, Madryt, 2009–2012 I edycja planów dzielnicowych |
| Narzędzia | Badanie ankietowe, Grupy robocze, Spotkania konsultacyjne |
| Etapy | Diagnozowanie, Monitoring i ewaluacja, Wyznaczanie priorytetów, planowanie działań |
| Kontakt | María Socorro Alonso Alvarez, doradca Wydziału ds. Ekonomii, Zatrudnienia i Partycypacji Obywatelskiej, alonsoams (at) madrid.es; Carmen Casesmeiro, doradca ds. rodziny Regionalnego Oddziału Rządu, casesmeirc (at) emvs.es; Mercedes San Ildefonso, Regionalna Federacja Stowarzyszeń Sąsiedzkich Madrytu |
2. Kontekst
Władze Madrytu od 2004 r. pracowały nad stworzeniem procedur, które pozwoliłyby włączyć stowarzyszenia sąsiedzkie, organizacje obywatelskie i inne wspólnoty mieszkańców w proces decydowania o przeznaczeniu środków publicznych na inwestycje w mniej uprzywilejowanych dzielnicach. Tak powstała inicjatywa tworzenia Planów dzielnicowych (Planes de barrio), których głównym celem jest przywrócenie równowagi społecznej i poprawy jakości życia w stolicy, szczególnie w dzielnicach marginalizowanych. Plany tworzone są dla dziesięciu osi tematycznych: edukacja, praca, bezpieczeństwo, transport, mieszkanie, sport, kobiety, osoby starsze, młodzież, promocja stowarzyszania się.
W procesie tworzenia Planów władze ściśle współpracują z Regionalną Federacją Stowarzyszeń Sąsiedzkich Madrytu (FRAVM), która zrzesza 161 stowarzyszeń i organizacji sąsiedzkich, a około 115 tys. jej członków uczestniczy w tym procesie od etapu rankingu po decyzje dotyczące konkretnych działań. Co ważne, proces partycypacyjny nie kończy się na zatwierdzeniu propozycji projektów. Na podstawie Porozumienia o Współpracy (Convenio de Colaboración) władze miasta dają gwarancję i finansowe wsparcie autorskim inicjatywom samych stowarzyszeń, które uczestniczą we wszystkich etapach procesu, również wdrażaniu zaplanowanych działań.
Madryt składa się z 21 okręgów (distritos) podzielonych na 128 dzielnic. Kilkadziesiąt z nich to obszary dotknięte różnymi problemami społecznymi: bezrobociem, utrudnionym dostępem do edukacji i złymi warunkami mieszkaniowymi. W ramach pierwszej edycji Planów dzielnicowych w latach 2009–2012 urząd miasta przy współpracy z FRAVM i lokalnymi stowarzyszeniami skupionymi wokół poszczególnych dzielnic przeprowadził 697 działań w obrębie 16 dzielnic.
3. Opis procesu
Proces tworzenia Planów dzielnicowych można podzielić na kilka etapów.
Przygotowanie
Pierwszym etapem pracy jest stworzenie przez urząd rankingu obszarów o największych potrzebach. Główne kryteria to poziom wykształcenia mieszkańców, poziom bezrobocia, populacja młodzieży, liczba imigrantów, cena najmu mieszkań i dochód mieszkańca na głowę. Takie badania przeprowadzane są we współpracy z lokalnymi organizacjami co cztery lata (przed rozpoczęciem każdej tury planów dzielnicowych). Wolontariusze lokalnych organizacji wrzucają mieszkańcom do skrzynek pocztowych ankiety, które po wypełnieniu zwracane są do skrzynek rozstawionych w siedzibach rad gminy i miejscach publicznych, takich jak sklepy i supermarkety oraz siedziby stowarzyszeń z danej dzielnicy.
Średnia stopa zwrotu kwestionariuszy wynosi około 60%. Badanie ankietowe na potrzeby Planów przeprowadzane jest podobnie jak inne konsultacje realizowane przez władze. Ma taką samą identyfikację wizualną i wykorzystuje te same skrzynki zwrotne.
(Tutaj znajdziesz przykładowe kwestionariusze konsultacyjne: dla dorosłych >>> i dla młodzieży>>>).
Ankiety analizowane są przez podległą urzędowi miasta Dyrekcję Generalną ds. Statystyki, która wyłania 25–50 dzielnic. Spośród nich, w porozumieniu z FRAVM, selekcjonuje się około 15–20 najbardziej potrzebujących.
PRZYKŁAD
Lavapiés to historyczna, gęsto zaludniona dzielnica w centrum Madrytu. 70 procent budynków zostało zbudowanych przed 1920 r. Mieszka tu prawie 40 tys. ludzi, z czego spory odsetek to imigranci, m.in. z Ekwadoru, Maroko, Chin, Rumunii czy Kolumbii.
Badanie mieszkańców wykazało, że dość duża grupa nie dysponuje nawet wykształceniem podstawowym, a osoby z tytułem ukończenia wyższych studiów stanowią zdecydowaną mniejszość. Ma to bezpośredni wpływ na poziom bezrobocia (w 2008 r. wynosiło ono 12 procent).
Cechą charakterystyczną Lavapiés jest duże zróżnicowanie etniczne mieszkańców, a to generuje szereg problemów związanych z wykluczeniem i antagonizmami pomiędzy różnymi grupami imigrantów. Projekty realizowane w dzielnicy koncentrują się wokół włączenia grup marginalizowanych w życie całej społeczności, lepszego poznania kultur swoich sąsiadów, podnoszenia kwalifikacji i aktywności zawodowej oraz szeroko rozumianej integracji poprzez zajęcia sportowe i inne imprezy kulturalne. W Lavapiés funkcjonuje dużo organizacji sąsiedzkich, jednak jak pokazują badania jakości współżycia z 2010 r. (mierzące także ruch zrzeszania się), poziom uczestnictwa indywidualnych mieszkańców jest dość niski [1], a wśród grup imigranckich sytuacja rysuje się jeszcze gorzej. Jedynie 13,9 procent imigrantów należy do organizacji lub angażuje się w jakiś rodzaj działalności społecznej czy partycypacji obywatelskiej, wśród ludności autochtonicznej współczynnik ten sięga zaś 29,6 procent. Jeszcze gorzej przedstawia się uczestnictwo cudzoziemców w stowarzyszeniach i inicjatywach skierowanych do rodziców (tzw. AMPAS). Jako powody takiego stanu rzeczy wskazuje się długie godziny pracy, brak tradycji partycypacyjnych w kraju pochodzenia lub obawy przed zrzeszaniem się z powodu nieuregulowanej sytuacji imigracyjnej.
Inicjatywy, w które najchętniej angażują się mieszkańcy Lavapiés i które cieszą się najwyższą frekwencją, to wydarzenia sportowe oraz imprezy kulturalne. Tu zarówno stowarzyszenia, jak i indywidualni mieszkańcy angażują się w organizację warsztatów tańców narodowych, stoisk z regionalnym jedzeniem, zawodów sportowych etc. Wydarzeniem na skalę całej dzielnicy jest Chiński Nowy Rok – w tej imprezie niezależnie od narodowości uczestniczy cała sąsiedzka społeczność.
ETAP: Diagnozowanie
Po wytypowaniu dzielnic FRAVM zwraca się do organizacji z danego rejonu z prośbą zbadania problemów poszczególnych miejsc i przedstawienia propozycji działań. Lokalne NGO organizują otwarte spotkania mieszkańców. Zaproszenia są wrzucane do skrzynek pocztowych oraz przesyłane drogą elektroniczną. Spotkania odbywają się w siedzibach organizacji albo w siedzibie FRAVM. Zarówno zrzeszeni, jak i indywidualni mieszkańcy mają wówczas możliwość zabrania głosu oraz proponowania rozwiązań lokalnych problemów. Nie ma ustalonej struktury tych spotkań, przedstawiciele organizacji jako moderatorzy dyskusji poddają pod rozwagę te problemy, które uważają za priorytetowe, ale mieszkańcy ze swej strony także proponują tematy dla nich istotne. To, które problemy zostaną zgłoszone do dyskusji z FRAVM, zależy już jednak od organizacji; spotkania z mieszkańcami mają wyłącznie funkcję diagnostyczną.
Jeszcze dekadę temu spotkania odbywały się regularnie i cieszyły ogromną popularnością, więc pojawiające się w dzielnicy problemy można było diagnozować na bieżąco. Od około pięciu lat urząd miasta zauważa jednak spadek frekwencji na otwartych spotkaniach, co z kolei spowodowało zmniejszenie ich częstotliwości do dwóch, trzech w miesiącu. Powodem jest kryzys od kilku lat dotykający Hiszpanię. Nie jest on wyłącznie ekonomiczny, powoduje też ogólne zwątpienie w poprawę sytuacji i brak zaufania do władzy (np. przez aferę korupcyjną, w którą zaangażowany był zięć króla Hiszpanii).
Poza spotkaniami organizacje prowadzą politykę otwartych drzwi i każdy, kto ma coś do powiedzenia, może osobiście przyjść i zgłosić swój problem. Mieszkańcy chętnie korzystają z tej możliwości – albo indywidualnie, albo zbierając podpisy pod jakimś postulatem. Dodatkowo sami członkowie organizacji mieszkając w danej dzielnicy, mają wiedzę na temat bolączek i potrzeb swoich sąsiadów.
ETAP: Wyznaczanie priorytetów, planowanie działań
Z całego zebranego w ten sposób materiału kształtuje się pula propozycji działań. Na tym etapie wszelka działalność odbywa się jeszcze na poziomie dzielnicy. Pierwszej weryfikacji projektów pod kątem najbardziej palących problemów dokonuje sama federacja. Następnie, w Dzielnicowych Komisjach Obywatelskich, przedstawiciele FRAVM zasiadają przy jednym stole z członkami jednostek sąsiedzkich z danej dzielnicy i rozpoczynają negocjacje. Są one niekiedy bardzo trudne, przedstawiciele organizacji uważają bowiem swoje problemy za priorytetowe; niemniej jednak dla wszystkich jest jasne, że osiągnięcie szybkiego porozumienia to warunek powodzenia planu dzielnicowego. Natomiast głównym warunkiem zakwalifikowania propozycji do dalszego etapu negocjacji, tym razem z urzędem miasta, jest spójność i realne możliwości wykonania projektu.
PRZYKŁAD:
W Lavapiés w okresie od marca do maja 2008 r. zorganizowano kilka spotkań FRAVM z przedstawicielami lokalnych stowarzyszeń w celu opracowania wyjściowego dokumentu zawierającego listę problemów i wstępny program działań. Ostatecznie uzgodniono 24 inicjatywy, z których 17 odpowiadało kryteriom włączenia w plan dzielnicowy. Pomysły te zostały przebadane przez radę dzielnicy i zarząd okręgu pod kątem wykonalności i spójności, po czym podpisano dokument będący wstępnym projektem planu dzielnicowego.
Ta faza przygotowań jest najbardziej skomplikowana, ponieważ projekty są weryfikowane nie tylko pod kątem szans na rzeczywistą realizację, lecz także włączenia ich w ogólniejszy program przywracania równowagi terytorialnej prowadzony przez Urząd Miasta.
Dopiero na tym etapie projekty ustalone przez FRAVM przy współpracy z lokalnymi organizacjami trafiają do władz miasta i rozpoczyna się kolejna faza weryfikacji. W tym celu zarząd dzielnicy zasiada z Dzielnicową Komisją Obywatelską i debatują nad tym, które z projektów są wykonalne. W tym celu odbywa się szereg spotkań z ekspertami, podczas których dyskutuje się nie tylko o możliwości wykonania poszczególnych planów, lecz także ich o spójności z pozostałymi planowanymi działaniami. Część projektów zostaje odrzucona z powodów technicznych lub budżetowych. To kolejny trudny etap ustalania planów, ponieważ przedstawicielom organizacji jest zrozumieć dlaczego ich projekty są odrzucane. Zasada jest taka, że decyzja musi zapaść w ciągu dziesięciu spotkań, w trakcie których komisja ma obowiązek opracowania konkretnego planu niezależnie od tego jak burzliwe są dyskusje. Negocjacje kończą się podpisaniem przez Urząd Miasta i FRAVM tzw. Protokołu Intencyjnego wraz z aneksem: wykazem wszystkich działań zakładanych w Planach dzielnicowych (Protocolo de Intenciones). Dokument ma status oficjalnej umowy, w której miasto zobowiązuje się dopełnić zapisanych w niej ustaleń oraz je sfinansować.
PRZYKŁAD:
W Lavapiés udało się dojść do porozumienia już w trakcie trzech spotkań Dzielnicowej Komisji Obywatelskiej, w skład której wchodzili wszyscy dotychczasowi uczestnicy procesu partycypacyjnego, czyli rada dzielnicy, rada okręgu, miejscowe stowarzyszenia i FRAVM. Na pierwszym z nich omówiono inicjatywy sąsiedzkie, na drugim przedstawiono już konkretny plan dzielnicowy zawierający projekty z poprzedniego spotkania oraz zaproponowano nowe, na trzecim Protokół Intencyjny został zamknięty i podpisany przez prezesa FRAVM i burmistrza Madrytu.
W plan dzielnicowy Lavapiés włączono ostatecznie 39 działań dotyczących zatrudnienia, edukacji dzieci i młodzieży, opieki społecznej i rodziny, osób starszych, kobiet, wyrównywania szans, współmieszkania, kultury i sportu, bezpieczeństwa i ruchu ulicznego, przestrzeni miejskiej, stowarzyszania się.
Zatrudnienie: realizacja sesji informacyjnych i motywacyjnych; spotkania indywidualne pomagające w ukierunkowaniu zawodowym; pośrednictwo w znalezieniu pracy; kształcenie rozwoju osobistego ułatwiające znalezienie pracy; kursy przygotowujące do zawodu; nauka obsługi komputera.
Edukacja dzieci i młodzieży: 10 nowych placów zabaw (program zachęcania młodzieży do spędzania czasu na zewnątrz); program zwalczający wagarowanie; zwiększenie liczby obozów wyjazdowych w czasie ferii; dwóch nowych pracowników socjalnych skoncentrowanych na pracy z młodzieżą.
Opieka społeczna i rodzina: trzech nowych pracowników socjalnych; rozszerzenie godzin pracy opieki społecznej aż do godzin wieczornych; zwiększenie liczby wolontariuszy (program „Wolontariusze dla Madrytu”);
Osoby starsze: wizyty domowe u osób starszych; wsparcie telefoniczne; place z urządzeniami fizjoterapeutycznymi; zwiększenie wykrycia ryzyka przez wizyty domowe (wykluczenie społeczne, kontrola społeczno-sanitarna etc.); akcja informacyjna na temat instytucji dzielnicowych odpowiadających na potrzeby seniorów.
Kobiety, wyrównywanie szans: trzymiesięczne warsztaty uświadamiania i refleksji na temat przemocy domowej i kontroli nad własnym życiem; kampania „uwrażliwiania” społeczności na problem przemocy w rodzinie.
Życie dzielnicy: muzyczny „Festiwal Międzykulturowy”; zawody sportowe.
Kultura i sport: odświeżanie przestrzeni sportowych i placów zabaw; organizacja „Dni sportu”; tydzień olimpijski; zajęcie społeczno-kulturalne w parkach i na placach, wydarzenia muzyczne, gastronomiczne; festiwale muzyczne, np. hip-hop, jazz, soul; wycieczki z przewodnikiem, wydarzenia sportowe dla seniorów; kiermasze i wystawy uliczne.
Bezpieczeństwo: opracowanie „planu bezpieczeństwa”; zwiększenie obecności policji w poszczególnych strefach (parki i centra edukacyjne); zwiększenie liczby z trzech do pięciu pracowników socjalnych specjalizujących się w problemie przemocy domowej.
Przestrzeń miejska: wymiana sprzętów na placach zabaw; kampanie uczulania mieszkańców na konieczność sprzątania po psach; dostosowanie kompleksu sportowego.
Wsparcie dla ruchu stowarzyszania się: kampania skierowana do młodzieży; wsparcie finansowe dla programów aktywizujących kobiety i osoby starsze, zachęcające do zrzeszania się, punkt informacyjny dla mieszkańców; druk i produkcja folderów informacyjnych.
ETAP: Monitoring i ewaluacja
Podczas realizacji planów dzielnicowych wszystkie działania monitorowane są przez Dzielnicowe Komisje i Podkomisje Obywatelskie ds. Monitoringu i Ewaluacji (przy czym na każdy plan przypada po jednej z nich). Dzieje się tak zgodnie z protokołem podpisanym uprzednio przez FRAVM i urząd miasta. Komisja obywatelska spotyka się dwa razy w roku, w jej skład wchodzą: grupa delegatów, która ma koordynować pracę samej komisji; zarząd dzielnicy; przedstawiciele FRAVM i stowarzyszeń sąsiedzkich (w przypadku Lavapiés było to stowarzyszenie „La Corrala”, główny uczestnik procesu partycypacyjnego). Komisja obywatelska ma za zadanie sprawować kontrolę nad tym, czy wszystkie punkty porozumienia zawartego w Protokole Intencyjnym zostają dopełnione, co zostało zrealizowane, a co jeszcze nie i dlaczego, co się opóźnia, ilu było uczestników danego działania i kiedy dokładnie je wdrożono. Podkomisje, w skład których wchodzi zarząd dzielnicy i organizacje sąsiedzkie, spotykają się cztery razy w roku, by omówić stan projektów i postępy w realizacji każdego z działań. Podkomisja jest też odpowiedzialna za gromadzenie informacji płynącej ze stowarzyszeń oraz miejskich instytucji biorących udział w planie.
Zarówno w trakcie, jak i po zakończeniu Planes de barrio proces realizacji jest monitorowany przez Wydział Badań Uniwersytetu Rey Juan Carlos III, który publikuje raport na temat postępu prac. Są w nim wyszczególnione wszystkie dzielnice objęte planem oraz poziom satysfakcji mieszkańców z podjętych inicjatyw. Po zakończeniu planu dzielnicowego uniwersytet dokonuje podsumowania poziomu egzekucji wszystkich działań przewidzianych w Protokole Intencyjnym oraz efektywności zakończonego planu, ponownie podsumowując każdą z dzielnic pod względem poziomu efektywności, wydatków oraz satysfakcji mieszkańców.
Zdarza się niekiedy, że pomimo uprzedniego uzgodnienia danego działania ze względów technicznych bądź budżetowych, nie udaje się go zrealizować.
Nie istnieją obecnie narzędzia badające trwałość efektów poszczególnych inicjatyw tzw. evaluación de impacto. Niektóre z nich ugruntowują się, inne znikają zaraz po zakończeniu realizacji planu dzielnicowego.
Harmonogram
4. Finanse
W momencie zamknięcia Protokołu Intencyjnego urząd miasta zobowiązuje się do sfinansowania i realizacji wszystkich działań uwzględnionych w dokumencie. Budżet planów dzielnicowych opiera się na dwóch uzupełniających się rodzajach finansowania.
Pierwszy z nich, tzw. zwyczajny, pochodzi z Regionalnego Oddziału Rządu (Área de Gobierno) działającego przy urzędzie miasta, który co roku przeznacza część środków budżetowych na działania związane z Planes de barrio z obszaru swych kompetencji (np. Regionalny Oddział Rządu ds. Rodziny, Opieki Społecznej, Partycypacji Obywatelskiej, Sportu i Rekreacji etc.). W latach 2009–2012 z budżetu zwyczajnego na pierwszą turę planów dzielnicowych przeznaczono 15.682,818 €.
Drugi, tzw. nadzwyczajny rodzaj finansowania, to środki samorządowe przekazywane zarządowi dzielnicy. Innowacyjność tego sposobu finansowania planów dzielnicowych polega na tym, że budżet planuje się „z dołu”. Dopiero po ustaleniu konkretnego planu podlicza się ile będzie kosztowała realizacja projektów. W pierwszej turze planów dzielnicowych kwota ta sięgnęła 23.541,563 €.
Brak podsumowania kosztów ponoszonych przez urząd miasta przy samej organizacji planów dzielnicowych jako procesu partycypacyjnego (organizacji spotkań z mieszkańcami, druku i dystrybucji ankiet etc.). Wyliczenia dotyczą wyłącznie tych wydatków, które generowane są przy współpracy z zewnętrznymi podmiotami już przy realizacji Planes de barrio. Dostępne są za to zestawienia czasu pracy, jaki uczestnicy procesu poświęcają na ich organizację:
Źródło: Wydział ds. Ekonomii, Zatrudnienia i Partycypacji Obywatelskiej, 2012 r.
5. Rezultaty
Wszystkie plany dzielnicowe zaplanowane na lata 2009–2012 były co roku monitorowane pod względem poziomu wykonania założeń oraz satysfakcji mieszkańców z rezultatów projektów. Poza tym po zakończeniu realizacji planów dzielnicowych dokonuje się podsumowania w raporcie publikowanym na stronie internetowej urzędu miasta.
Badanie satysfakcji z zakończonej realizacji planu odbywa się na podstawie ankiety wrzucanej do skrzynek pocztowych mieszkańców danej dzielnicy. Urząd zdecydował się na tę metodę, by dać możliwość wypowiedzi jak największej grupie odbiorców, także osobom starszym i tym, które nie mają dostępu do internetu. Ankieta zawiera zamknięte i otwarte pytania dotyczące dziesięciu zagadnień, których skupiają się plany dzielnicowe oraz skalę w celu dokładniejszego określenia satysfakcji z działań. Na tej podstawie stwierdzono, że plany dzielnicowe na lata 2009-2012 zakończono z poziomem wykonania sięgającym 89-97 procent. Niektóre projekty z przyczyn technicznych lub budżetowych okazały się w danym momencie niemożliwe do realizacji. Poziom satysfakcji mieszkańców także oscyluje w okolicach 90 procent ponadto z relacji uczestników procesu wynika, że nie było przypadku, by jakiś plan zakończył się kompletnym fiaskiem.
Madryt w 2012 r. otrzymał nagrodę Międzynarodowego Obserwatorium Demokracji Partycypacyjnej (OIDP), co stanowi miarę sukcesu tego innowacyjnego projektu. Procedury towarzyszące planom dzielnicowym i model partycypacyjny zostały opracowane na tyle skutecznie, że w lipcu 2013 r. ruszyła kolejna pula planów dzielnicowych – na lata 2013-2016.
6. Problemy/wyzwania
Pomimo sukcesu, jakim okazały się plany dzielnicowe, ich tworzenie i realizacja nie odbywa się bez trudności oraz nowych wyzwań, którym trzeba sprostać. Największym problemem jest to, że nie wszystkie projekty udaje się zrealizować. Etap negocjacji przeprowadzanych najpierw pomiędzy lokalnymi organizacjami i FRAVM, a potem z władzami Madrytu, to najtrudniejszy moment całego procesu. Członkowie stowarzyszeń muszą liczyć się z tym, że części ich pomysłów nie uda się zrealizować. FRAVM jest w trudnej sytuacji mediatora pomiędzy organizacjami a urzędem miasta, a władze muszą się tłumaczyć z przyczyn odrzucenia niektórych projektów. Z wyjściowej listy projektów stworzonej przez sąsiedzkie organizacje udaje się przeforsować około połowę. W obecnych, trudnych dla Hiszpanii czasach przedstawiciele władz miasta stawiają głównie na przywracanie równowagi społeczno-terytorialnej, organizując szkolenia podnoszące kompetencje zawodowe lub uczulające na problemy społeczne (przemoc domowa, przemoc wśród młodzieży etc.), podczas gdy dla wspólnoty lokalnej istotne są także festiwale, imprezy kulturalne i festyny, czyli inicjatywy potrzebne do zbudowania poczucia wspólnoty. Zdaniem organizacji sąsiedzkich nie można koncentrować się wyłącznie na kryzysie ekonomicznym. Próbują więc forsować swoje pomysły, a zarząd dzielnicy stara się utrzymać wszystko w realnych ramach budżetowych.
Kolejnym wyzwaniem dla przyszłych planów dzielnicowych jest opracowanie innych modeli partycypacyjnych, tak by uwzględnić tych obywateli, którzy do tej pory w nich nie uczestniczyli. Trudno dostępnymi grupami społecznymi są imigranci, emeryci i młodzież. Należy więc szukać sposobów na to, by ich zainteresować i przekonać do uczestnictwa. Promocja zrzeszania się i aktywności społecznej jest zresztą jednym z głównych założeń planów dzielnicowych.
Ważnym wyzwaniem w ciągu najbliższych lat jest utrzymanie zainteresowania obywateli uczestnictwem w życiu wspólnoty i współdecydowaniem o sprawach dzielnicy. Niestety, zainteresowanie to spada. Kryzys panujący od kilku lat w Hiszpanii dotyka nie tylko kieszeni obywateli, lecz także rzutuje na stosunek do władzy i wiarę w to, że ich sytuacja w niedalekiej przyszłości ulegnie poprawie.
Władze Madrytu pracują również nad włączeniem do etapu ewaluacji badania trwałości rezultatów planów dzielnicowych. Obecnie, po opublikowaniu raportu na temat zakończonego planu już się do niego nie wraca. Zdarza się, że niektóre dzielnice zostają objęte planem dzielnicowym dwukrotnie, ale z innym zakresem działań niż poprzedni.
Niewątpliwie uczestnictwo mieszkańców zarówno w organizacjach, jak i w realizacji inicjatyw sąsiedzkich z Planes de barrio pozostawia wiele do życzenia:
„Wśród aktywności, które mogłyby zwiększyć zainteresowanie partycypacją, na pewno powinny znaleźć się te, które oferowałyby jakieś korzyści rekompensujące poświęcany na nie czas; takie, które promowałyby integrację i socjalizację dzieci i młodzieży; te, które egzekwowałyby potrzeby zwykłych mieszkańców, niezaspokajane przez państwo; takie, w których głos poszczególnych mieszkańców jest słyszany i udziela mu się konstruktywnych odpowiedzi, ale przede wszystkim te, w których mieszkańcy uczestniczą i są osobiście odpowiedzialni za ich wdrażanie tak, by na dłuższą metę móc autonomicznie zarządzać propozycjami dotyczącymi dzielnicy” – Mercedes San Ildefonso, Regionalna Federacja Sąsiedzkich Stowarzyszeń.
7. Czynniki sukcesu
Jednym z głównych czynników sukcesu Planes de barrio jest siła Regionalnej Federacji Stowarzyszeń Sąsiedzkich Madrytu, która poprzez centralizację wysiłków pomniejszych organizacji w końcu została uwzględniona w procesie decyzyjnym. Obecnie żadna decyzja dotycząca mieszkańców Madrytu nie zapada bez jej udziału. Dzieje się tak przy obopólnej korzyści, zarówno władz, jak i mieszkańców miasta: dzięki planom dzielnicowym zarządy dzielnicy otrzymują znaczny zastrzyk finansowy (budżet nadzwyczajny), który pozwala realizować projekty, a dopuszczenie mieszkańców do decydowania powoduje wzrost zadowolenia z władzy, rosną więc szanse polityków na reelekcję w wyborach.
Urząd miasta w planowaniu i ewaluacji swoich procesów konsultuje się z zewnętrzną instytucją badawczą – Uniwersytetem Rey Juan Carlos. Pozwala to na spojrzenie z dystansu i poddanie się pod bezstronną ocenę, sprzyjającą obieraniu właściwych kierunków rozwoju Planes de barrio.
Bardzo istotnym czynnikiem sukcesu w Madrycie jest także fakt, że podczas trwania zakończonych właśnie planów dzielnicowych powstała sieć, której członkowie nauczyli się współpracować. Szlaki zostały przetarte, a obywatele zdążyli się przyzwyczaić, że współdecydują o sprawach lokalnych i nie pozwolą sobie tak łatwo tego głosu odebrać. Mechanizmy współpracy między organami władz lokalnych, konieczne w tej chwili do realizacji planów dzielnicowych, będą determinowały współpracę także w przyszłości, niezależnie od tego, czy będą to plany dzielnicowe, czy inna forma kooperacji.
Tekst: Urszula Lewandowska, 2013, na podstawie wywiadów przeprowadzonych w trakcie wizyty studyjnej oraz materiałów dodatkowych.
[1] Hebe Schmidt, Cuadernos de la EPIC. Lavapiés. Fenómeno migratorio y claves de la convivencia, Uniwersytet Króla Juana Carlosa, Madryt, 2012 r.
Ulotka informująca o konsultacjach
Plakat zachęcający do wzięcia udziału w konsultacjach
