Sondaż deliberatywny®

Opis techniki

Sondaż deliberatywny® (ang. Deliberatice poll®) jest to technika przebiegająca w kilku etapach. Na początku przygotowywane są materiały prezentujące możliwie bezstronne dostępne rozwiązania – alternatywne scenariusze rozwiązania wybranego zagadnienia. Materiały te przygotowywane są przy współpracy władz lokalnych i instytucjonalnych interesariuszy, w tym m.in. organizacji pozarządowych. Następnie na reprezentatywnej próbie przeprowadzany jest pierwszy sondaż dotyczący opracowanych scenariuszy rozwiązań.

Spośród osób uczestniczących w sondażu losowana jest grupa (ok. 30%), która zapraszana jest następnie do uczestnictwa w debacie publicznej. Każdy z uczestników otrzymuje z odpowiednim wyprzedzeniem materiały zawierające alternatywne scenariusze rozwiązań. Wiele wysiłku wkłada się w przekonanie wylosowanych osób do uczestnictwa w całym przedsięwzięciu. Uczestnicy spotykają się na 1–2 dni (jeśli to konieczne, zwraca się im koszty podróży oraz koszt pobytu w miejscu spotkania, czasem wypłacane jest skromne honorarium). Zebrani najpierw uczestniczą we wspólnej sesji, której celem jest omówienie metody pracy. Potem dzieleni są na mniejsze grupy, w których odpowiednio wyszkoleni moderatorzy dbają o to, aby dyskusja miała ustrukturyzowany charakter i aby wszystkim dać równe szanse na zabranie głosu (także tym osobom, które na ogół nie wypowiadają się publicznie). Grupy mogą zapraszać ekspertów lub decydentów, ale osoby te mają za zadanie jedynie odpowiadać na zadane pytania, a nie przekonywać czy indoktrynować. Następnie wszyscy po raz drugi spotykają się na sesji plenarnej, gdzie mogą wysłuchać informacji o pracy innych grup i zadać pytania. Na koniec w procedurze tajnego głosowania zebrani wyrażają swoje preferencje. W niektórych wypadkach przeprowadzane jest jeszcze ponowne badanie sondażowe wśród osób, które brały udział w sondażu bazowym, ale nie uczestniczyły w debacie.

Istotą tej techniki nie jest wypracowanie rozwiązania konsensusowego, a jedynie poznanie rozkładu opinii przy zapewnieniu pełnego dostępu do informacji. Ostateczny wynik nie jest wiążący dla władz, a siła werdyktu ma charakter zwyczajowy. Jednak ze względu na solidną metodologię samego procesu bardzo trudno jest podważyć jego polityczną wagę. Na ogół jest ona dodatkowo wzmocniona obecnością mediów. Co więcej, czasem to właśnie media są ich organizatorami, np. BBC w Wielkiej Brytanii czy Public Brodcasting Services w Stanach Zjednoczonych.

Metoda deliberatywnego ustalenia preferencji opinii publicznej opracowana została w Stanach Zjednoczonych przez prof. Jamesa Fishkina. Obecnie rozwijana jest przez kierowane przez niego Centrum Demokracji Deliberatywnej na Uniwersytecie Stanforda, które dysponuje prawem do stosowania tej konkretnej metody. Najbardziej popularna jest ona właśnie w USA, choć obecnie praktykuje się ją już w ok. 30 krajach, w tym w Wielkiej Brytanii, Argentynie i Bułgarii. W 2009 r. została po raz pierwszy wykorzystana także w Polsce przy okazji dyskusji o zagospodarowaniu po Finałach Mistrzostw Europy w piłce nożnej stadionu w Poznaniu. Organizatorem sondażu deliberatywnego był Projekt Społeczny 2012.

Więcej informacji o metodzie i sposobach jej wykorzystania znajduje się na stronach: Centrum Demokracji Deliberatywnej, Projektu Społecznego 2012, a także Centrum Deliberacji Uniwersytetu Warszawskiego.

Opis techniki powstał w ramach projektu „Wzmacnianie mechanizmu partycypacji w m.st. Warszawy” współfinansowanego przez Norwegię w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz ze środków budżetu Państwa, realizowanego przez Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy.