Program Rozwoju Przedsiębiorczości w Dzierżoniowie
Rok realizacji: 2009 - terazBezrobocie na poziomie 48 proc., puste hale produkcyjne, ludzie czekający w kolejkach po zasiłki. Jak uratować Dzierżoniów? Postawić na przedsiębiorców. Władze lokalne wykorzystały wielki potencjał gminy − nie tylko pofabryczne budynki i maszyny, ale przede wszystkim – doświadczenie i aspiracje mieszkańców. Teraz włączają ich w prace nad Programem Rozwoju Przedsiębiorczości. Jednym ze znaczących uczestników procesu jest istniejąca od kilkunastu lat Społeczna Rada Przedsiębiorców.
Spis treści
1. Esencja projektu
| Inicjatywa | Program Rozwoju Przedsiębiorczości Dzierżoniowa |
| Miejsce/czas | Dzierżoniów, woj. dolnośląskie, od 2009 r. |
| Narzędzia | Badanie ankietowe, Forum lokalne, Warsztaty konsultacyjne, Zespół roboczy |
| Etapy | Wyznaczanie priorytetów, planowanie działań |
| Kontakt | Urząd Miasta Dzierżoniów, Wydział Rozwoju Gospodarczego, Małgorzata Krupska, e-mail: mkrupska(at)um.dzierzoniow.pl, tel. 74 645 03 84 |
2. Kontekst
Dzierżoniów jest miastem i gminą w południowo-zachodniej Polsce. Przemiany lat 90. XX w. dotyczyły – jak w całej Polsce – spraw politycznych i społecznych, ale najgłębsze były zmiany gospodarcze. Wcześniej miasto należało do obszarów mocno zindustrializowanych, o tzw. monokulturze technicznej, gdzie życie mieszkańców toczyło się wokół dwóch wielkich zakładów przemysłowych: zakładów radiotechnicznych Diora i fabryki włókienniczej Silesiana zatrudniających odpowiednio ok. 6 i 3,5 tys. pracowników – w tym czasie w Dzierżoniowie mieszkało 39 tys. osób. Większość załóg stanowiły „kobiety o sprawnych rękach” – prządki obsługujące krosna w Silesianie i pracownice taśm montażowych Diory. Wiele z nich przyjeżdżało z całej Polski, ponieważ mogły otrzymać pracę, dobrą opiekę socjalną, mieszkania, miejsca dla dzieci w żłobkach i przedszkolach, wyjazdy na wczasy itp. Ponadto przy zakładach Diora działał ośrodek badawczo-rozwojowy przemysłu elektrotechnicznego, w którym pracowało ponad 800 inżynierów i techników. To wszystko sprawiało, że miasto rozwijało się dynamicznie.
Pod koniec lat 80. oba dzierżoniowskie zakłady pracowały coraz mniej efektywnie, a na początku lat 90. zostały zlikwidowane. Sytuacja mieszkańców stała się trudna − bezrobocie wzrosło do ponad 48%. Bardziej przedsiębiorczy uruchamiali własne firmy, ale specjaliści wyjeżdżali, znajdując zatrudnienie w przedsiębiorstwach tworzonych przez zagranicznych inwestorów. „Na gruzach” Diory powstało kilka niewielkich spółek: narzędziownia, galwanizernia, zakład montażu urządzeń elektrycznych i amerykańska firma produkująca urządzenia dla wojska. To był jednak niewielki fragment dzierżoniowskiego przemysłu; hale produkcyjne niszczały, a bezrobotni ustawili się w kolejkach po zasiłki. Władze miasta stanęły przed problemem, jak ratować Dzierżoniów.
Rozpoczęły od programów ratunkowych, a dokładnie od miejskich programów przeciwdziałania bezrobociu. Do ich tworzenia władze nie angażowały ani mieszkańców, ani miejscowego biznesu – same je opracowywały i wdrażały w życie. Uruchamiano roboty publiczne, oferowano ulgi przy zakładaniu nowych firm, prywatyzowano sklepy. W tamtym okresie powstało kilka inicjatyw kontynuowanych do dziś, np. Dzierżoniowskie Prezentacje, czyli targi dla biznesu, a także lobbing na rzecz utworzenia Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (istnieje od kwietnia 1997 r. i jest jedną z najszybciej rozwijających się stref przemysłowych w Polsce).
W 1994 r. samorządowcy zdecydowali o opracowaniu Strategii Rozwoju Lokalnego Dzierżoniowa. Do pracy nad nią zaprosili ekspertów zewnętrznych – naukowców z Uniwersytetu Ekonomicznego w Jeleniej Górze. W 1996 r. powstały trzy scenariusze rozwoju Dzierżoniowa, ale przyjęty wtedy dokument nie został wdrożony – wydawał się niezrozumiały, sztuczny. Po kilku latach posłużył jednak do przygotowania nowej, wieloletniej strategii przystającej do lokalnych warunków. Do pracy nad diagnozą sytuacji i tworzeniem nowej strategii zaangażowano wtedy wszystkie lokalne środowiska oraz specjalistów – moderatorów z Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej. Dzierżoniów przystąpił do programu „Przejrzysta Polska” – władze miasta chciały podnieść standardy działania, a spójna strategia była niezbędna.
– Pomyśleliśmy wtedy, że skoro mamy w mieście gospodarczą katastrofę, to my – urząd – musimy być najsprawniejsi, najlepsi – mówi Wanda Ostrowska, zastępca burmistrza. – Tylko do takiego urzędu przyjdą inwestorzy, bo będą mieli gwarancję, że tu nie będzie się oczekiwać łapówki, że otrzymają wszechstronną pomoc w załatwieniu wszelkich spraw – jak najszybciej i profesjonalnie.
W efekcie w 1999 r. Dzierżoniów jako pierwszy w Polsce wdrożył w urzędzie gminy system zarządzania jakością ISO i wziął udział w wielu programach i konkursach, których kontynuacja do tej pory przynosi efekty. W 2004 r. miasto przystąpiło do Europejskiej Fundacji Zarządzania Jakością. Obecnie przygotowuje aplikację do uzyskania Europejskiej Nagrody Jakości.
W 1997 r. z inicjatywy ówczesnego burmistrza powstała też – działająca prężnie do dziś – Społeczna Rada Przedsiębiorców Dzierżoniowa grupująca wielu tamtejszych przedsiębiorców.
NARZĘDZIE: Forum lokalne
Społeczna Rada Przedsiębiorców można zaklasyfikować jako rodzaj lokalnego forum. Działa od 1997 r., a w jej skład wchodzą przedstawiciele dużych, średnich i małych (jednoosobowych) przedsiębiorstw z terenu całego powiatu dzierżoniowskiego. Nie ma przy tym znaczenia, jak długo jest się przedsiębiorcą – młode firmy są też reprezentowane. Do zakresu działań Rady należy m.in. udział w tworzeniu i ewaluacji strategicznych programów gospodarczych miasta, wspólne wypracowywanie kierunków i zadań przeciwdziałania bezrobociu, wspólne podejmowanie działań w zakresie promocji miasta i lokalnej przedsiębiorczości oraz opiniowanie przedsięwzięć dotyczących rozwoju gospodarczego miasta, spraw związanych z ochroną środowiska i innych spraw zgłoszonych przez władze lub organizacje środowiska gospodarczego. Spotkania SRP odbywają się minimum dwa razy w roku, a noworoczne gromadzi ponad 100 osób. Między spotkaniami działa zarząd rady, który nie tylko jest informowany przez urząd np. o zmianach prawa dotyczących spraw gospodarczych, lecz także pytany o opinie dotyczące planów inwestycyjnych, rozwojowych i innych. Sprawozdania z działalności rady są publikowane na stronach internetowych urzędu miejskiego.
W 2009 r. w celu oceny i ewaluacji zapisów Strategii Rozwoju Lokalnego Dzierżoniowa został utworzony zespół oraz grupa konsultacyjna (do której zaproszeni zostali Radni, przedstawiciele Społecznej Rady Przedsiębiorców, organizacji pozarządowych oraz mieszkańcy). W efekcie prac zespołu i grupy powstał raport z ewaluacyjny poprzedniej strategii oraz nowa Strategia, w której wyznaczone zostały główne kierunki rozwoju miasta na lata 2010 – 2016.
3. Opis procesu
Program Rozwoju Przedsiębiorczości na lata 2012-2014 jest częścią Strategii Zrównoważonego Rozwoju Miasta Dzierżoniowa na lata 2010−2016. Priorytetem stał się w niej rozwój gospodarczy. Taki cel wymagał opracowania odrębnego szczegółowego programu opartego o konkretne wskaźniki ekonomiczne. Możliwość przygotowania go w sposób partycypacyjny – na czym władzom zależało – pojawiła się wraz z projektem „Decydujmy Razem”, do którego Dzierżoniów przystąpił na początku 2011 r.
Cały proces obrazuje poniższy schemat, nasz opis dotyczy dwóch pierwszych etapów, które zostały ukończone w czasie powstawania niniejszego tekstu (wdrażanie programu i jego ewaluacja jest przewidziana na kolejne lata).
Diagnozowanie
Stopniowe włączanie mieszkańców do dyskusji o sprawach miasta rozpoczęło się od monitorowania istniejącej wcześniej Strategii Rozwoju Lokalnego i jej ewaluacji, którą urzędnicy ratusza wdrażali w 2008 r. Władze szukały odpowiedzi na pytania: Czy strategia sprawdza się? Czy odpowiada mieszkańcom? Jakie daje efekty?
NARZĘDZIE: Badanie ankietowe
Do oceny istniejącej strategii urzędnicy posłużyli się ankietą, która miała dać odpowiedź na pytania o jakość życia w mieście i bariery rozwoju przedsiębiorczości. Ankiety wręczano w Powiatowym Urzędzie Pracy, w urzędach i na ulicach Dzierżoniowa. Łącznie rozdano około 500 ankiet, na które otrzymano blisko 80 proc. odpowiedzi. Dodatkowo rozdysponowano takie ankiety wśród uczestników spotkania przedsiębiorców zorganizowanego przez Społeczną Radę Przedsiębiorczości – rozdano wówczas 70 ankiet, z czego wróciło 50 proc.
Ankiety to od 2004 r. forma bieżącego kontaktu władz Dzierżoniowa z mieszkańcami, którzy regularnie raz na dwa lata pytani są o poziom satysfakcji z życia w gminie. Pytania dotyczą podstawowych sfer związanych ze zrównoważonym rozwojem miasta: spraw gospodarczych, społecznych, kultury, edukacji, środowiska naturalnego. W ostatnim badaniu w 2008 r. mieszkańcy wypunktowali: złą jakość dróg, brak parkingów w mieście, konieczność tworzenia miejsc pracy. Ankiety są podstawą do wprowadzania zmian w podstawowych dokumentach strategicznych, czyli w Wieloletnim Planie Zagospodarowania Przestrzennego i w Strategii Rozwoju Lokalnego.
Ponadto co roku przez cały marzec we wszystkich jednostkach i spółkach podlegających gminie − w poszczególnych wydziałach urzędów, przedszkolach, żłobkach, szkołach i innych instytucjach − prowadzane są badania jakościowe poziomu satysfakcji klientów, również poprzez ankiety. Na ich podstawie powstają raporty zawierające wnioski na temat koniecznych zmian w tych jednostkach.
Podstawowym narzędziem do przeprowadzenia diagnozy aktualnej sytuacji w Dzierżoniowie oraz pomocą w określeniu celów planowanego programu były wyniki kolejnej ankiety skierowanej do właścicieli lokalnych firm. W lipcu 2011 r. umieszczono ją na stronach urzędu miejskiego. Dodatkowo zatrudnieni w urzędzie stażyści rozdawali ankiety firmom usytuowanym przy miejskim rynku i przy okolicznych ulicach. Ankieta składała się z 11 pytań dotyczących przede wszystkim oceny sytuacji przedsiębiorców, przeszkód w prowadzeniu działalności gospodarczej, form pomocy, z których prowadzący własny biznes chcą skorzystać i oceny działania dzierżoniowskiego samorządu na rzecz lokalnych firm – wszystkiego, co składa się na klimat przyjazny dla przedsiębiorczości.
Opinie formułowane w ankietach przez mieszkańców i przedstawicieli miejscowego biznesu są różne − część ankietowanych jest zadowolona z istniejącego stanu, a część krytyczna wobec działań władz. Wszyscy wyraźnie sygnalizują konieczność tworzenia i utrzymania miejsc pracy dla dzierżoniowian. Badanie pokazuje też, że część mieszkańców ma znikomą wiedzę na temat miejskich programów wspierających przedsiębiorczość. Wielu nie wie np. o istnieniu miejskiego inkubatora przedsiębiorczości czy Dzierżoniowskiego Centrum Biznesu.
ETAP: Wyznaczanie priorytetów, planowanie działań
Program Rozwoju Przedsiębiorczości (PRP) powstawał w ramach projektu Decydujmy razem i przy wsparciu doradców zatrudnionych w tym projekcie.
Uczestnicy procesu
Ciałem społecznym w największym stopniu wpływającym na kształt Programu Rozwoju Przedsiębiorczości jest działająca od kilkunastu lat Społeczna Rada Przedsiębiorców Ziemi Dzierżoniowskiej. Członkowie rady często różnią się w opiniach, w związku z czym ich spotkania bywają burzliwe. Zróżnicowanie poglądów wpływa na tworzone z udziałem rady dokumenty, miało też wpływ na zawartość omawianego dokumentu strategicznego, czyli PRP.
Marek Dymkowski, przewodniczący rady od czterech lat:
– Społeczna Rada Przedsiębiorców jako ciało niezależne konsultuje różne projekty w gminie, jest partnerem dla władz. Dzięki temu klimat wokół przedsiębiorczości jest u nas dobry. Burmistrz zdaje sobie sprawę, że bez tego nie będzie miejsc pracy, wpływów z podatków, rozwoju gminy – dlatego klimat jest wyjątkowy, jedyny w swoim rodzaju. W tych gminach Polski, w których władze mają monopol na wiedzę, partycypacji obywateli w decyzjach lokalnych nie ma i nie będzie. Na około 4000 podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w naszej gminie udział w pracach rady bierze ponad 100 przedsiębiorców. To może nie jest duży odsetek, ale biorąc pod uwagę fakt, że tak wielu chce spotykać się, konsultować, zabierać głos w kwestiach ważnych dla ogółu, to dobra statystyka. My nie chcemy się zrzeszać, tylko mieć coś do powiedzenia! Nie podlegamy władzom, nie musimy tłumaczyć się nikomu, ale chcemy zachęcić innych do współpracy i dlatego co trzy lata przygotowujemy raport z działań, publikowany na stronie internetowej urzędu.
Kilkunastoletnie funkcjonowanie rady i jej miejsce w strukturze podejmowania decyzji przez władze Dzierżoniowa stworzyły grunt do rozmów o wspólnym (partycypacyjnym) tworzeniu dokumentów strategicznych.
W działania dotyczące rozwoju przedsiębiorczości w Dzierżoniowie aktywnie włączyli się radni rady miejskiej. Bolesław Wilkos, przewodniczący komisji budżetu i finansów opowiada:
– Miasto ma od kilku lat Strategię Rozwoju Lokalnego na lata 2010−2016 zawierającą wizję i misję w zakresie rozwoju przedsiębiorczości, spraw społecznych i sportu. Ale strategię przygotowały głównie władze wraz z radą przedsiębiorców, a społeczeństwo może powiedzieć: napisaliście strategię – to sami ją sobie realizujcie… Dlatego w ten program [dotyczący przedsiębiorczości – przyp. red.] włączyliśmy się my jako radni wybrani przez mieszkańców.
Istotny wkład w prace nad programem wnieśli także przedstawiciele Powiatowego Urzędu Pracy w Dzierżoniowie.
– Nasza współpraca z przedsiębiorcami zaczęła się od … różnic w poglądach – mówi Agnieszka Walawska, dyrektor PUP. – Powiatowa Rada Zatrudnienia przy staroście dzierżoniowskim, przygotowując w 2008 r. zasady przydziału środków na aktywizację bezrobotnych, przekazała je do konsultacji Społecznej Radzie Przedsiębiorców działającej tu od kilku lat. Spory, które wtedy między nami zaistniały, stały się punktem wyjścia do współpracy ze Społeczną Radą Przedsiębiorców. Z czasem i w miarę kolejnych spotkań zaczęło się rodzić dużo ciekawych pomysłów uwzględniających wspólne kierunki działań – naszych i lokalnych pracodawców. Przy okazji projektu „Decydujmy Razem” pojawiła się – ciekawa dla nas – możliwość ankietowego przebadania osób aplikujących o środki − przedsiębiorców i bezrobotnych planujących założenie firmy. A także możliwość poznania opinii na temat składanych u nas wniosków o środki na otwarcie własnej działalności, kłopotów z ich wypełnianiem, niezrozumiałych procedur itp. To nam dużo dało. Przy okazji spotkań [z SRP – przyp. red.] przekazywaliśmy informacje, którymi dysponowaliśmy, istotne dla innych, np. o nagromadzeniu na małym obszarze firm o tym samym profilu, typie absolwentów czy najświeższych danych z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń. Dzięki współpracy współorganizujemy targi pracy, giełdy pracy, co wpływa na rozwój przedsiębiorczości i ograniczenie bezrobocia.
Praca nad Programem Rozwoju Przedsiębiorczości
Narzędzie: Zespół roboczy
Do przygotowania dokumentu strategicznego – Programu Rozwoju Przedsiębiorczości w Dzierżoniowie − powołano 20-osobowy Zespół ds. Programu Rozwoju Przedsiębiorczości składający się z pracowników Wydziału Rozwoju Gospodarczego Urzędu Miasta oraz przedstawicieli różnych grup i branż gospodarczych, wyłonionych w trakcie otwartej rekrutacji:
- przedsiębiorców;
- przedstawicieli banków;
- reprezentantów Powiatowego Urzędu Pracy;
- radnych;
- reprezentantów organizacji pozarządowych;
- szkół;
- oraz zainteresowanych mieszkańców.
Zgodnie z założeniami projektu „Decydujmy razem” zespół miał formułę otwartą – każdy, kto chciał, mógł uczestniczyć w jego pracach. Nawet na etapie zaawansowanych prac, we wrześniu 2011 r., do zespołu ds. PRP zgłosiła się i została przyjęta dodatkowa osoba – mieszkaniec Dzierżoniowa zainteresowany tematyką przedsiębiorczości. Wyniki prac zespołu publikowano na bieżąco na stronie internetowej urzędu.
W okresie od maja do listopada 2011 r. zespół zbierał się pięć razy.
- 18 maja: analiza i ocena działań podejmowanych przez władze miasta na rzecz przedsiębiorczości, wskazanie obszarów problemowych i deficytowych.
- 9 czerwca: praca nad przygotowaniem dwóch kwestionariuszy ankiet badających klimat dla biznesu w mieście wśród przedsiębiorców już działających na lokalnym rynku oraz tych, którzy mają zamiar rozpocząć działalność gospodarczą.
- 1 lipca: analiza SWOT – określenie mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń dla przedsiębiorczości w Dzierżoniowie, określenie czterech głównych celów operacyjnych dla PRP.
- 19 września: uszczegółowienie celów operacyjnych oraz zapoznanie się z zasadami i sposobami przeprowadzenia konsultacji społecznych.
- 25 października: rozstrzygnięcie konkursu na logo dla Programu Rozwoju Przedsiębiorczości oraz przygotowanie do przeprowadzenia konsultacji z przedsiębiorcami.
W okresie między spotkaniami całego zespołu odbyło się kilka posiedzeń roboczych w mniejszych grupach, podczas których omawiano szczegółowo cele operacyjne programu oraz poszczególne działania związane z ich realizacją. W efekcie zespół uzgodnił cztery podstawowe cele operacyjne, nad którymi pracowały odrębnie cztery grupy robocze:
- wzmocnienie współpracy między gminami powiatu dla rozwoju przedsiębiorczości;
- pozyskiwanie nowych inwestorów oraz wspieranie już działających;
- rozwój współpracy między szkołami i przedsiębiorcami, aby dostosować szkolnictwo zawodowe i techniczne do potrzeb rynku pracy;
- budzenie w mieszkańcach przedsiębiorczości.
Pierwsza weryfikacja priorytetów sformułowanych w projekcie Programu Rozwoju Przedsiębiorczości w Dzierżoniowie miało miejsce 25 września 2011 r. podczas XVII Dzierżoniowskich Prezentacji. Zespół pracujący nad programem wykorzystał zainteresowanie, jakim od lat cieszy się ta impreza, aby spotkać się z mieszkańcami i skonsultować własne pomysły.
Marek Dymkowski, przewodniczący Społecznej Rady Przedsiębiorczości:
– „Prezentacje” to od wielu lat tradycyjna forma targów gospodarczych Dzierżoniowa, podczas których tutejsze firmy przedstawiają się mieszkańcom i potencjalnym kontrahentom. Odbywają się wtedy ciekawe imprezy towarzyszące: turnieje sportowe, występy zespołów muzycznych, pokazy artystyczne. „Prezentacje” gromadzą wielu mieszkańców – przychodzą całymi rodzinami. W przygotowanie imprezy, która stała się świętem miasta, angażują się szkoły, instytucje publiczne, ośrodki sportowe, firmy i osoby prywatne.
O ocenę działań planowanych do realizacji w ramach Programu Rozwoju Przedsiębiorczości dla Dzierżoniowa poproszono wystawiających się przedsiębiorców i odwiedzających imprezę mieszkańców. Mieli wybrać trzy najważniejsze zadania zaproponowane przez zespół, które – ich zdaniem − powinny zostać zrealizowane w pierwszej kolejności. Przedsiębiorcy i mieszkańcy mogli także dopisać własne pomysły. Za każdą wypełnioną ankietę otrzymywali upominek. Udało się zebrać ponad 200 wypełnionych ankiet. Zawarte w nich informacje wpłynęły w zasadniczy sposób na dalsze prace Zespołu ds. Programu Rozwoju Przedsiębiorczości w Dzierżoniowie − w części pokrywały się one z opiniami członków zespołu, a częściowo zwracały uwagę na inne ważne aspekty. Jednym z nich była podkreślana w ankietach konieczność powiązania systemu edukacji z możliwościami zatrudnienia absolwentów szkół i uczelni. Ten element stał się w efekcie jednym z priorytetów (celów operacyjnych) programu. Inną sprawą, którą dostrzegali ankietowani i członkowie zespołu, była podstawowa bariera rozwoju miasta i powiatu – fatalny stan dróg.
Drugim etapem konsultacji dokumentu strategicznego, jakim jest PRP, były warsztaty konsultacyjne z przedsiębiorcami.
NARZĘDZIE: Warsztaty konsultacyjne
Warsztaty odbyły się 17 listopada 2011 r. Zaproszono na nie przedsiębiorców z powiatu dzierżoniowskiego – zaproszenia wysłano pocztą i mailowo.
Podczas warsztatów przeanalizowano wszystkie cztery cele operacyjne i związane z nimi zadania, oceniono zasadność ich realizacji oraz możliwe terminy, a także potencjalne źródła finansowania poszczególnych zadań programu. W warsztatach wzięło udział około 40 przedsiębiorców, którzy pracowali w czterech grupach warsztatowych. Każda zajmowała się działaniami koniecznymi do tego, by zrealizować jeden z celów operacyjnych. Przy każdym stoliku pracował co najmniej jeden członek zespołu ds. programu, który pomagał pozostałym uczestnikom, starając się jednak nie wpływać na ich decyzje. Całość moderowała Małgorzata Krupska, pracownica Wydziału Rozwoju Gospodarczego UG, animatorka społeczna w projekcie „Decydujmy Razem”, jednocześnie członkini zespołu ds. Programu Rozwoju Przedsiębiorczości Dzierżoniowa.
Pomysły, które nie znalazły się wśród zadań przyjętych do realizacji, umieszczono w tzw. poczekalni. Zostaną zapisane w programie jako pomysły na kolejny okres planowania strategicznego. W programie spotkania znalazły się też inne elementy niezwiązane bezpośrednio z konsultowaniem programu, ale ważne dla środowiska przedsiębiorców: rozstrzygnięcie konkursu na logo programu , którego laureatami zostali trzej uczniowie szkół ponadgimnazjalnych; a także wystąpienie Diany Kaczyńskiej, najlepszego w mieście mikro przedsiębiorcy, laureatki lokalnej nagrody gospodarczej „Smoka Biznesu”.
Zespół konsultacyjny zebrał się jeszcze raz – 29 listopada 2011 r. – żeby przeanalizować przebieg drugiego spotkania konsultacyjnego i podsumować wnioski z niego.
W grudniu 2011 roku Program Rozwoju Przedsiębiorczości Dzierżoniowa na lata 2012-2014 został przyjęty uchwałą Rady Miejskiej w Dzierżoniowie. Za wdrażanie w życie jej zapisów odpowiedzialny jest Burmistrz Dzierżoniowa. Realizacją poszczególnych działań i projektów zajmować będą się przypisane wydziały Urzędu Miasta w Dzierżoniowie, jednostki organizacyjne Urzędu Miasta, instytucje wspierające przedsiębiorczość.
Ewaluacja
– Po uchwaleniu dokumentu przez Radę Miejską Dzierżoniowa ponownie zostanie ogłoszona otwarta rekrutacja, tym razem do Zespołu ds. Monitorowania i Ewaluacji PRP – informuje Małgorzata Krupska. – Część osób biorących udział w pracach nad przygotowaniem strategii wejdzie w skład tego zespołu. Większość deklaruje gotowość pracy przy wdrażaniu i monitorowaniu programu. Tym bardziej, że przyjęcie dokumentu strategicznego – co podkreślają członkowie zespołu – to dopiero początkowy etap pracy.
4. Finanse
Największą część kosztów przygotowania i przeprowadzenia procesu tworzenia Programu Rozwoju Przedsiębiorczości w Dzierżoniowie stanowią koszty osobowe, a konkretnie koszty pracy osoby zajmującej się tym tematem, oddelegowanej przez burmistrza, a jednocześnie animatorki społecznej w projekcie „Decydujmy Razem”. Poniżej w punkcie pierwszym przedstawiono czas jej pracy.
- Czas pracy animatorki społecznej – pracownicy UM zajmującej się sprawą Programu Rozwoju Przedsiębiorczości od marca do grudnia 2011 r.
- Przygotowanie do spotkań zespołu – 60−70 godzin.
- Przeprowadzenie spotkań zespołu – 21 godzin.
- Współpraca z doradcą zewnętrznym, zatrudnionym w ramach projektu „Decydujmy razem” – ok. 40 godzin.
- Współpraca z członkami zespołu w okresie między spotkaniami – 14 godzin.
- Przygotowanie dokumentu PRP − 38 godzin.
- Konsultacje dokumentu: z mieszkańcami – około 12 godzin, z przedsiębiorcami – około 19 godzin.
- Przygotowanie materiałów dla prasy oraz na stronę internetową – 5 godzin.
- Współpraca z koordynatorem regionalnym projektu DR (harmonogramy spotkań/budżet/materiały ze spotkań/ zdjęcia ze spotkań/ formalne sprawy związane z projektem) – 5 godzin.
- Uczestnictwo w szkoleniach – 5 x 3 dni = 15 dni plus przygotowanie zadań domowych – 5 godzin.
- Koszt przeprowadzenia spotkania dla 25 osób w urzędzie
- Kawa, herbata, ciastka, woda i soki – 50−60 zł.
- Koszt przeprowadzenia spotkania dla 25 osób w restauracji
- Wynajem sali konferencyjnej (wraz z rzutnikiem) – 3 godz. x 150 zł = 450 zł.
- Drobny poczęstunek dla 25 osób 250 zł.
- Materiały i artykuły biurowe niezbędne do przeprowadzenia spotkania
- Markery do tablicy z gąbką do flipcharta, zestaw – 2 kpl. x 15 zł = 30 zł.
- Mazaki do papieru do flipcharta (min. 4 szt., zestaw) − 2 kpl. x 5 zł= 10 zł.
- Blok do flipcharta – 2 szt. x 20 zł = 40 zł.
- Koszt warsztatów konsultacyjnych
- 150 zaproszeń na konsultacje – 387,45 zł brutto (oferta w załączeniu);
- Wynajem Sali (restauracja „Kardamon”) 3 godziny – 300 zł brutto;
- Poczęstunek dla zaproszonych gości – kawa/herbata/kanapki – 850,00 zł brutto.
Koszty związane z organizacją spotkania rekrutacyjnego, część kosztów związanych z konsultacjami społecznymi a także zakup materiałów i artykułów biurowych zrefundowała Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej w ramach projektu „Decydujmy Razem”. Natomiast koszty dodatkowe pokryto z funduszu Wydziału Rozwoju Gospodarczego Urzędu Miasta Dzierżoniowa.
5. Rezultaty
W Dzierżoniowie zainteresowanie procesem konsultowania dokumentu strategicznego dotyczącego przedsiębiorczości było spore. To częściowo efekt aktywnych działań istniejącej od 1997 r. Społecznej Rady Przedsiębiorczości; a także zasługa władz samorządowych otwartych na propozycje zgłaszane przez innych uczestników życia publicznego i dbających o bieżące podwyższanie standardów funkcjonowania urzędu.
W prace nad strategią przedsiębiorczości zaangażowały się osoby reprezentujące różne branże, grupy społeczne, wiekowe, zainteresowania. Wspólny temat zaangażował też część radnych, pracowników urzędu miejskiego i urzędu pracy, przedstawicieli banków (pełny skład zespołu dostępny tutaj >>>). Sposób prowadzenia prac nad PRP ma szanse wpłynąć na wzrost zainteresowania partycypacyjnym kreowaniem innych obszarów życia miasta. Wskazują na to deklaracje gotowości udziału w dalszych działaniach zgłaszane przez uczestników zespołu konsultacyjnego oraz władze miejskie − planowane są kolejne spotkania po zakończeniu projektu i przyjęciu strategii do realizacji.
6. Problemy/wyzwania
Nie będzie łatwa realizacja jednego z celów, jakie przyjęto w strategii, dotyczącego współpracy między gminami powiatu dla rozwoju przedsiębiorczości.
Dotychczas władze Dzierżoniowa skupiały się nad integrowaniem własnych mieszkańców; próby współpracy z innymi gminami i integracji w ramach powiatu pojawiały się rzadko. Wynikało to głównie z barier o charakterze psychologicznym: stosunkowo duża zamożność i przedsiębiorczość mieszkańców Dzierżoniowa budzi czasem negatywne emocje mieszkańców innych gmin powiatu. Z drugiej strony Dzierżoniowianie skarżą się, że utworzone ich wysiłkiem miejsca pracy zajmują mieszkańcy sąsiednich miast i wsi.
Przełamywanie tych animozji w ponadgminnej współpracy będzie jednak z biegiem czasu konieczne, choćby dlatego, że wielu uczestników konsultacji Programu Rozwoju Przedsiębiorczości podnosiło sprawę wykorzystania dla biznesu wspólnego dobra całego powiatu – turystycznych walorów Gór Sowich.
– Wolałbym, żeby wszystkie gminy wokół rozwijały się jak najlepiej, żeby specjalna strefa ekonomiczna istniała nie tylko w Dzierżoniowie, lecz także w Piławie i w Bielawie. Bo w naszej strefie, której koszty ponosi w całości nasze miasto, zaledwie w jednej trzeciej pracownikami są dzierżoniowianie… Pozostali to mieszkańcy innych gmin. A podatki od osób fizycznych trafiają tam, gdzie mieszkają zatrudnieni w strefie, czyli nie do nas. Dlatego każda nowo otwarta fabryka w innej gminie bardzo mnie cieszy. Badano ostatnio tzw. potoki komunikacji miejskiej; okazało się, że do Dzierżoniowa zjeżdża prawie 70 proc. ludzi z całego powiatu!
W budżecie gminy na 2012 r. nie uda się z powodu terminów umieścić wydatków na realizację wszystkich założonych celów. Szczególnie trudne będzie to w przypadku współpracy międzygminnej – najbardziej kosztownej części programu. Wydział Rozwoju Gospodarczego Urzędu Miasta dysponuje środkami, które w 2012 r. można przeznaczyć np. na szkolenia dla przedsiębiorców oraz osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą. Na część zadań zaplanowanych do realizacji w ramach PRP, będą pozyskiwane środki zewnętrzne. Jednak duże wydatki związane z budową infrastruktury turystycznej będą musiały być zagwarantowane w kolejnych uchwałach budżetowych.
W proces planowania sfery gospodarczej w Dzierżoniowie mocno zaangażowani są ci, którym najbardziej na tym zależy – przedsiębiorcy i urzędnicy. Mieszkańcy w niewielkim stopniu biorą udział w pracach nad dokumentami strategicznymi. Jest zatem możliwe, że nie będą utożsamiać się z rezultatami prac. Władze dostrzegają problem i starają się bardziej angażować obywateli, czego przejawem jest włączanie w cały proces szkół, np. szkolny konkurs na logo programu; a także promowanie wśród mieszkańców postawy „jestem przedsiębiorczy”, co jest czwartym celem operacyjnym programu.
7. Czynniki sukcesu
Jednym z podstawowych czynników sukcesu partycypacji publicznej w Dzierżoniowie jest pozytywne nastawienie władz do inicjatyw oddolnych. Po okresie, kiedy urzędnicy byli przekonani, że sami najlepiej wiedzą, czego potrzebują mieszkańcy – od kilku lat udział mieszkańców w decyzjach lokalnych rośnie. Wanda Ostrowska diagnozuje to tak:
– Dlaczego ludzie w Polsce podchodzą do tematu partycypacji w lokalnych decyzjach z niewiarą, nieufnością? Bo nie mają poczucia sprawczości, wpływu na cokolwiek. Widzą, że tylko władza decyduje. A przecież efekt wsłuchiwania się w to, co mówią mieszkańcy, akceptacji dla tego, co przekazują, widać w czasie wyborów: „słuchający” burmistrz uzyskuje poparcie często na kolejne kadencje, bo realizuje nie tylko prywatne wizje. Niezadowolenie mieszkańców z funkcjonowania jednostek gminnych czy miejskich − przedszkoli, szkół, urzędów − kieruje się przeciwko burmistrzowi jako ich zwierzchnikowi. Słów niezadowolenia warto także słuchać i wyciągać wnioski do dalszej pracy…
Istotne jest również samo zainteresowanie władz lokalnych tematem rozwoju przedsiębiorczości w Dzierżoniowie.
– Podczas pierwszej fali kryzysu w 2009 r. burmistrz Piorun złożył wizyty wszystkim ważniejszym przedsiębiorcom na naszym terenie – mówi Wanda Ostrowska. – Pytał: czego potrzebujecie, jakie macie problemy, a jakie plany na przyszłość? Zainteresowanie pokazuje szacunek dla tych ludzi i dla problemów, z jakimi się borykają. A także chęć pomocy im dla wspólnego dobra. Przedsiębiorcy wiedzą, że jeśli np. mówimy o pomocy de minimis, to mogą na nią liczyć, a jeśli oferujemy działania w ramach inkubatora przedsiębiorczości, też mogą w nim działać na ustalonych jawnie warunkach. Dlatego przychodzą na spotkania, biorą udział w konsultacjach – dla siebie, nie dla nas.
Ważną rolę ogrywa także funkcjonująca od kilkunastu lat Społeczna Rada Przedsiębiorczości przy Burmistrzu Dzierżoniowa. Rada działa prężnie, jest nie tylko naturalnym partnerem dla władz miasta, lecz także grupą nacisku. Skupia ponad stu przedsiębiorców z różnych branż i sektorów gospodarki, ale nie ma własnych struktur formalnych, bo zarząd jest rotacyjny, więc zachowuje otwarty, społeczny charakter. Na tle wielu innych samorządów w Polsce Dzierżoniów dopracował się form współpracy ze środowiskiem przedsiębiorców, co pozytywnie wpływa na klimat społeczny i możliwości rozwoju miasta.
Istotne znaczenie dla powodzenia programu, a co za tym idzie zwiększenia zaufania mieszkańców, ma włączenie do pracy nad programem kierownictwa Powiatowego Urzędu Pracy. Współpraca PUP z pracodawcami oferującymi miejsca pracy z jednoczesnym dostarczaniem im ważnych informacji o lokalnym rynku daje szanse na uzyskanie dobrych efektów i zmniejszanie bezrobocia. Poza tym działający już przedsiębiorcy mogą służyć praktyczną wiedzą tym, którzy planują rozpoczęcie własnej działalności z wykorzystaniem środków uzyskanych z Funduszu Pracy. Wydaje się, że ta współpraca bezpośrednio wpływa na ograniczenie bezrobocia w powiecie dzierżoniowskim.
Ważną rolę w całym procesie − co podkreślają wszyscy jego uczestnicy − odgrywa animatorka społeczna Małgorzata Krupska, inicjująca i organizująca spotkania, przygotowująca materiały, współpracująca z różnymi grupami – zajmuje się obsługą merytoryczną i organizacyjną działań związanych z opracowaniem i zatwierdzeniem Programu Rozwoju Przedsiębiorczości Dzierżoniowa. Ważne są przy tym nie tylko jej kompetencje uzyskane dzięki studiom i szkoleniom finansowanym częściowo przez miasto, lecz także cechy osobowości: energia i zdecydowanie oraz zdolności mediacyjne i cierpliwość. Dzięki niej proces przebiegał sprawnie – to bowiem do niej poza wcześniej wymienionymi należy koordynowanie prac, prowadzenie spotkań, opracowanie sprawozdań z wyników obrad, a przede wszystkim kreowanie i animowanie większości działań urzędu i całego zespołu opracowującego Program Rozwoju Przedsiębiorczości w Dzierżoniowie.
Tekst: Anna Sikorska-Michalak.
Tekst powstał w listopadzie 2011 r. na podstawie wizyty studyjnej w Dzierżoniowie i otrzymanych materiałów.
