Warsztaty planowania partycypacyjnego

Celem warsztatów jest określenie wspólnej koncepcji zagospodarowania wybranego terenu: rozpoczęcie debaty, poznanie opinii na temat przestrzeni, wypracowanie nowej koncepcji. Całość tego narzędzia partycypacyjnego planowania przestrzeni składa się z trzech faz: diagnozy, projektowania w postaci moderowanych spotkań projektowych oraz wypracowania ostatecznych rozwiązań.

Opis techniki

Technika warsztatów planowania partycypacyjnego znajduje swoje zastosowanie, kiedy przedmiotem podejmowania decyzji jest kształt fizyczny i program jakiejś przestrzeni np.: plan miejscowy, rewitalizacja jakiegoś obszaru, budowa instytucji publicznej (muzeum, jednostka edukacyjna, itp.). Jest to w zasadzie proces składający się z trzech zasadniczych części:

• analizy środowiskowej,
• interaktywnego projektowania
• i wypracowania ostatecznej koncepcji.

Pierwszy etap polega na przeprowadzeniu badań społecznych, np.: analizy danych, badania potrzeb i oczekiwań różnych grup, wstępnej analiza zasobów miejsca, analiza aktorów procesu i ich interesów oraz wykonaniu urbanistycznych prac przygotowawczych, np.: wizji lokalnej, zebrania i analizy dokumentów itp.

Drugi etap jest częścią zasadniczą i polega na projektowaniu rozwiązań w ścisłej współpracy z aktorami procesu. Najpierw organizowane są w formie warsztatów spotkania interesariuszy z architektem, podczas których wypracowywane są pierwsze rozwiązania przestrzenne przy wykorzystaniu wiedzy zgromadzonej w pierwszym etapie. Moderatorem takich spotkań jest np. psycholog środowiskowy, który pośredniczy między interesariuszami, a także wprowadza do procesu wiedzę zgromadzoną w badaniach. Następnie na podstawie tych spotkań architekci wraz z zespołem badawczym przygotowują różne warianty koncepcji. Dopiero one są konsultowane ponownie z interesariuszami. Praca na tym etapie może przybierać różne formy w zależności od zastosowanych form pracy warsztatowej. Możliwe jest również wzbogacanie prac np. w taki sposób: Dla uzyskania pełniejszego obrazu zorganizowano również „wycieczki terenowe”, które pozwoliły zilustrować omawiane kwestie. Ten etap zakończono wspólnym zidentyfikowaniem kluczowych problemów i stworzeniem hierarchii zagadnień. Prace warsztatowe mogą być również rozłożone na kilka dni: Praca odbywała się w pięciu grupach, z których każda zajmowała się odrębną dziedziną, wyszczególnioną poprzedniego dnia. Każda z grup warsztatowych przygotowywała dokument podsumowujący swoją pracę, który składał się na wstępną formę raportu. Kolejne etapy koncentrowały się na projektowaniu poszczególnych rozwiązań (m.in. usprawnienie lokalnego, transportu publicznego, zagospodarowania otwartej przestrzeni, podniesienie funkcjonalności placu targowego)  na podstawie sformułowanych poprzedniego dnia sugestii.

Ostatni etap polega na dyskusji nad koncepcjami i podjęciu ostatecznej decyzji zatwierdzonej przez wszystkie strony w tym też przez głównego wykonawcę projektu. Dyskusja może być zorganizowana w formie ogólnodostępnej debaty ale również w formie wieczornego miejskiego/gminnego wydarzenia wzbogaconego np.: prezentacją/wystawą wypracowanych rozwiązań planistycznych na wizualizacjach lub mapach. Powinny mieć jednak charakter konsultacyjny, to znaczy taki, który pozwoli zapoznać się z wypracowanymi rozwiązaniami i złożyć do nich uwagi w trakcie dyskusji.

Kluczowe dla spójnej realizacji całości jest spójne dobranie i zaplanowanie realizacji odpowiednich elementów poszczególnych etapów. Poszczególne etapy, z uwagi na prawdopodobne oddalenie od siebie w czasie powinny być całościowo komunikowane społeczności lokalnej. Na kolejnych etapach brać mogą udział różni jej przedstawiciele, którzy powinni mieć informację o tym, na jakim etapie znajduje się realizacja procesu, co do tej pory zostało wykonane i jakie są dalsze plany.

W Polsce technika planowania partycypacyjnego została wypracowana i zrealizowana po raz pierwszy w ramach przygotowania projektu zagospodarowania Osiedla Cytadela Południowa podczas 11 Kongresu PlaNet we współpracy z Urzędem Dzielnicy Żoliborz. Szczegółowo technika oraz sposób jej realizacji zostały opisane w książce: „Top Down/Bottom Up 11.Kongres PlaNet Warszawa 2007 Partycypacja Społeczna w kształtowaniu przestrzeni miejskiej w rewitalizacji Pragi Północ i Żoliborza”, dostępnej bezpłatnie w Samorządzie Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej.

Jedną z odmian Warsztatów Planowania Partycypacyjnego jest sposób pracy Fundacji Napraw Sobie Miasto, partnera projektu „Przestrzeń dla partycypacji” – Planowanie Partnerskie:

Przykłady zastosowania:

– Planowanie partycypacyjne w Aylesham (Wielka Brytania), pełny opis w jęz. ang.: Aylesham Masterplan

– Konsultacje społeczne: zagospodarowanie placu zabaw przy ulicach Koszarowej oraz Adamskiego

– Kanada, Studium zagospodarowania przestrzeni miejskiej w centrum Halifaksu