Studium zagospodarowania przestrzeni miejskiej w centrum Halifaksu (Kanada)
Rok realizacji: 2006 - 2008Partycypacja, deliberacja – wszystkie te dyskusje tylko opóźniają działanie – często można spotkać się z takimi opiniami. Bo czy warto poświęcać 3 lata na tworzenie strategii zagospodarowania przestrzeni, czy warto organizować osobne spotkania dotyczące poszczególnych lokalizacji i konsultować kolejne wersje dokumentów? Andy Fillmore, jeden z organizatorów procesu mówi wprost: „Strategia byłaby niczym bez czasu, który został jej poświęcony. Ludzie, którzy przyszli na konsultacje, pisali do swoich radnych i do mediów rozważając różne za i przeciw – to oni są autorami strategii.”
Spis treści
1. Esencja projektu
| Inicjatywa | Studium zagospodarowania przestrzeni miejskiej w centrum Halifaksu (Kanada) |
| Miejsce/czas | Halifaks (Kanada), 2006–2008 |
| Narzędzia | Planowanie partycypacyjne |
2. Kontekst
3. Działania
Proces opracowywania strategii został tak zaprojektowany, by uwzględnić głos wielu interesariuszy, włączając w to grupy mieszkańców, ekspertów, towarzystwa opieki nad zabytkami, przedsiębiorców, właścicieli nieruchomości, deweloperów, organizacje społeczne i inne. Przeprowadzono szeroko zakrojone konsultacje społeczne, które obejmowały 130 prezentacji, cztery fora publiczne oraz możliwość komentowania trzech kolejnych wersji dokumentu. Poszczególne etapy formułowania dokumentu rozciągnięto na 18 miesięcy – efekty prac każdego z etapów włączano pod obrady w następnej fazie pracy nad strategią. Kluczową rolę odegrały fora publiczne, podczas których mieszkańcy w formie warsztatów pracowali nad konkretnymi zagadnieniami związanymi z przestrzenią miejską.
Etap 1 Rekonesans i analiza
Zespół badaczy zebrał materiały w wyniku wywiadów z różnymi interesariuszami i spotkań z ekspertami, zapoznał się z już istniejącymi dokumentami i planami. Dzięki temu określono ramy brzegowe przedsięwzięcia (np. ograniczenia prawne, możliwości techniczne, pierwsze potrzeby).
Etap 2 Zasady i ramy projektowania oraz wizja
Pierwsze forum publiczne Podczas pierwszego forum publicznego zdefiniowano podstawowe zasady i ramy projektowania przestrzeni publicznych oraz określono wizję charakteru ulic i sąsiedztw. Forum trwało cztery dni (we wrześniu 2006 roku). Odbyły się wówczas seminaria, zaprezentowano wyniki pierwszego etapu, przeprowadzono dyskusje panelowe oraz przede wszystkim serię warsztatów z różnymi interesariuszami, włączając w to dużą grupę mieszkańców.
Celem warsztatów było określenie wizji rozwoju miasta. Uczestników podzielono na tematyczne grupy robocze, które w towarzystwie moderatora pracowały na mapach, opisywały zasoby swojego otoczenia. Forum zwieńczyło publiczne ogłoszenie wyników warsztatów.
W wydarzeniu wzięło udział w sumie ok. 300 osób. Po zakończeniu forum zespół badawczy zintegrował w jednolite cele wszystkie wizje i pomysły wypracowane podczas prac warsztatowych.
Etap 3 Studia przypadków. Drugie forum publiczne
Na drugim forum, które odbyło się w trzy grudniowe dni 2006 roku, zajęto się konkretnymi rozwiązaniami dla pięciu wybranych lokalizacji (Gottingen, Wyse Road, Vernon/Jubilee i Quinpool Road, centrum Halifkasu, centrum Dartmouth i Cove). Forum rozpoczęła prezentacja rezultatów pracy poprzedniego etapu oraz dyskusja panelowa. Podczas części warsztatowej uczestnicy pracowali nad charakterem poszczególnych miejsc, określając pożądane kierunki ich rozwoju, specyfikę oraz odgrywaną przez nie rolę. Celem warsztatów było opracowanie strategii projektowania przestrzeni miejskiej dla wybranych lokalizacji, które zakładały określenie preferowanego typu zabudowy, przeznaczenia nowych budynków oraz charakteru otwartych przestrzeni.
Etap 4 Przestrzenie możliwości. Trzecie forum publiczne
Trzecie forum publiczne, które miało miejsce w marcu 2007 roku, poświęcono niezagospodarowanym terenom w mieście oraz zabytkom. Miało ono podobny przebieg jak poprzednie fora – prace zorganizowano w sesje plenarne (prezentacje, dyskusje panelowe) oraz tematyczne sesje warsztatowe grup roboczych. W wyniku forum powstały wytyczne do strategii reurbanizacyjnej.
Etap 5 Centrum Halifaksu. Czwarte i piąte forum publiczne
W toku prac postanowiono poświęcić większą uwagę, niż pierwotnie zakładano, centrum miasta Halifax. Na czterodniowych warsztatach we wrześniu 2007 roku dyskutowano nad różnymi scenariuszami rozwoju przestrzennego centrum miasta (m.in. sposobem rozmieszczenia wysokiej zabudowy). Powstała lista dziesięciu strategicznych działań do zrealizowania w centrum miasta. Postanowiono, że konieczna jest organizacja jeszcze jednego forum publicznego poświęconego wyłącznie centrum miasta. Dodatkowe forum odbyło się w listopadzie 2007 roku.
Podczas dwóch forów na temat zagospodarowania centrum miasta wypracowano m.in. główne zasady rozwoju centrum (np. zrównoważone, wyróżniające się, piękne, dobrze skomunikowane i tętniące życiem), dziesięć strategicznych działań do realizacji w centrum, przyjęto też strategię rozwoju centrum opartą na dzielnicach. Postanowienia te zostały następnie zatwierdzone przez Radę Miasta w lutym 2008 roku.
Etap 6 Konsultacje dokumentów
Niezależnie od warsztatów przez cały czas trwania procesu tworzenia strategii odbywały się konsultacje kolejnych wersji dokumentów. Każda z pięciu odsłon konsultacji zgromadziła im także warsztaty tematyczne poświęcone m.in. sposobom wdrażania planów działania. Dodatkowo – po zakończeniu prac nad strategią – wersje robocze dokumentów składowych przedstawiono pod ocenę publiczną i branżową. Konsultacje odbyły się w formie otwartych spotkań i warsztatów tematycznych dla interesariuszy.
Etap 7 Przyjęcie planu
W pierwszej połowie 2009 roku plan przeszedł formalną drogę legislacyjną i został uchwalony przez władze regionalne. W lecie 2009 roku zyskał akceptację odpowiedniego ministerstwa i tym samym wszedł w życie.
Harmonogram
| wiosna – lato 2006 | Etap 1 – rekonesans i analiza |
| wrzesień 2006 | Etap 2 – pierwsze forum publiczne |
| grudzień 2006 | Etap 3 – drugie forum publiczne |
| kwiecień 2007 | Etap 4 – trzecie forum publiczne |
| wrzesień 2007 | Etap 5 – czwarte forum publiczne |
| kwiecień – wrzesień 2007 | Etap 6 – publiczne i eksperckie recenzje roboczych wersji planu dla centrum Halifaksu Urban Design Halifax Plan |
| pierwsza połowa 2009 | Etap 7 – „Plan dla centrum Halifaksu” zostaje formalnie uchwalony przez władze regionalne |
4. Rezultaty
Opracowana w wyniku procesu strategia zakłada zróżnicowanie zabudowy w centrum miasta (zróżnicowane przeznaczenie budynków), ochronę zabytków, otwarcie jak największej przestrzeni dla pieszych i usprawnienie procedur biurokratycznych dla deweloperów. Utworzono także specjalny komitet recenzujący projekty budowlane, złożony z ekspertów oraz przedstawicieli społeczności. Ma on zagwarantować zgodność powstających planów z uchwalonymi dokumentami i przyjętymi w nich założeniami. Jego celem jest ożywienie centrum miasta zgodnie z rzeczywistymi potrzebami zamieszkujących je ludzi.
NARZĘDZIE: Planowanie partycypacyjne
Opracowywanie projektu zagospodarowania przestrzeni miejskiej w centrum Halifaksu było procesem bardzo złożonym i wieloetapowym. Można w nim odnaleźć elementy planowania partycypacyjnego. Technika ta znajduje swoje zastosowanie, kiedy przedmiotem podejmowania decyzji jest kształt fizyczny i program jakiejś przestrzeni, np. plan miejscowy, rewitalizacja jakiegoś obszaru, budowa instytucji publicznej (muzeum, placówka edukacyjna itp.). Proces ten składa się z trzech części: analizy środowiskowej, interaktywnego projektowania oraz wypracowania ostatecznej koncepcji. Pierwszy etap polega na przeprowadzeniu badań społecznych (analiza danych wtórnych, badania potrzeb i oczekiwań różnych grup, wstępna analiza zasobów miejsca, analiza uczestników procesu i ich interesów) oraz wykonaniu urbanistycznych prac przygotowawczych (wizja lokalna, zebranie dokumentów itp.).
Drugi etap jest częścią zasadniczą i polega na projektowaniu rozwiązań w ścisłej współpracy z aktorami procesu. Najpierw organizowane są (w formie warsztatów) spotkania interesariuszy z architektem, podczas których wypracowuje się wstępne rozwiązania przestrzenne przy wykorzystaniu wiedzy zgromadzonej w pierwszym etapie. Moderatorem takich spotkań jest np. psycholog środowiskowy, który pośredniczy między interesariuszami, a także wprowadza do procesu wiedzę zgromadzoną w badaniach. Następnie na podstawie tych spotkań architekci wraz z zespołem badawczym przygotowują różne warianty koncepcji. Dopiero one są konsultowane ponownie z interesariuszami. Ostatni etap polega na dyskusji nad koncepcjami i podjęciu ostatecznej decyzji zatwierdzonej przez wszystkie strony, w tym także przez głównego wykonawcę projektu. Projekty zagospodarowania przestrzeni miejskiej w Halifaksie nie realizowały dokładnie wszystkich zasad planowania partycypacyjnego (np. mniejszą rolę odegrał tam udział architektów i projektów urbanistycznych), jednak korzystano z podstawowych założeń tej metody.
Tekst: Agata Urbanik
Opracowano w 2010 roku na podstawie:
- „Halifax Regional Municipality”, dostępne na: http://www.novascotialife.com/chartermembers/halifax-regional-municipality;
- strona internetowa HRMbyDesign: http://www.halifax.ca/capitaldistrict/RegionalCentreUrbanDesignStudy.html;
- „HRMbyDesign e-news”, Issue 01, dostępne na: http://www.halifax.ca/capitaldistrict/documents/Newsletter1.pdf;
- „Downtown Halifax: Draft Urban Design Strategy”, dostępne na: http://www.halifax.ca/capitaldistrict/documents/Forum4-Handout_v2.pdf;
- „Regional Centre Urban Design Study, Regional Council Briefing”, 17 February 2009, dostępne na: http://www.halifax.ca/capitaldistrict/documents/CouncilLunchLearn17-Feb-09-rev.pdf.
