Konsultacje społeczne w Warszawie – odpowiedź na artykuł Jana Śpiewaka
Jan Śpiewak w swoim tekście „Jak zwiększyć udział mieszkańców w podejmowaniu realnych decyzji o mieście” podjął temat budżetu partycypacyjnego i konsultacji społecznych w Warszawie. Dwie kwestie, które w tym artykule poruszył, wymagają jednak szczegółowego wyjaśnienia.
Stwierdzenie, że władze miasta wprowadziły mechanizm konsultacji społecznych na żądanie mieszkańców pod wpływem niezadowolenia społecznego, jest nieprawdziwe. Konsultacje społeczne w Warszawie mają kilkunastoletnią historię. Już w drugiej połowie lat 90. XX wieku Ośrodek Konsultacji i Dialogu Społecznego, działający w strukturach miejskich, był swoistym „centrum dyskusji” z mieszkańcami miasta oraz organizacjami pozarządowymi na tematy związane z planowanymi inwestycjami. Zapoczątkował on także zmianę w relacjach władze miasta – społeczeństwo na bardziej partnerską. Od 2008 roku, kiedy powstało Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy (CKS), zostało zorganizowanych w Warszawie – zarówno na poziomie dzielnicowym, jak i ogólnomiejskim – blisko tysiąc procesów konsultacyjnych, czyli ponad sto rocznie. Na podstawie wieloletnich doświadczeń dotyczących prowadzenia dialogu między m.st. Warszawą a różnymi grupami społecznymi – a nie pod wypływem niezadowolenia społecznego – zostały wypracowane zasady i tryb przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami Warszawy, które w lipcu 2013 roku, po wielu konsultacjach z mieszkańcami i wewnętrznych uzgodnieniach, zostały przyjęte uchwałą Rady m.st. Warszawy, a dwa miesiące później zarządzeniem Prezydenta m.st. Warszawy – szczegółowe zasady postępowania w Urzędzie m.st. Warszawy w związku z przeprowadzanymi konsultacjami. Przez ponad półtora roku obowiązywania tej uchwały zostały złożone jedynie cztery wnioski o przeprowadzenie konsultacji społecznych, z których dwa były niepoprawne pod względem formalnym, co pokazuje, że ten sposób inicjowania konsultacji społecznych nie jest zbyt popularny. Zdecydowanie częściej konsultacje przeprowadzane są z inicjatywy samego urzędu, który bierze pod uwagę postulaty zgłaszane mu przez mieszkańców. Jeszcze inaczej miała się sytuacja z konsultacjami w sprawie zasad korzystania z Ogrodu Krasińskich (czyli drugiego etapu konsultacji w sprawie tego terenu). Decyzja o tym, żeby rozmawiać z mieszkańcami na ten temat zapadła na spotkaniu w marcu 2011 roku, a potrzeba takiego dialogu pochodziła od samych mieszkańców.
W żadnej mierze konsultacje te nie miały służyć skłóceniu różnych użytkowników parku, lecz przeciwnie – były próbą wypracowania konsensusu w trakcie profesjonalnie moderowanych spotkań warsztatowych. Mieszkańcy o skrajnie sprzecznych interesach funkcjonowali w parku od dawna, a do Zarządu Terenów Publicznych wpływały skargi na psy i ich właścicieli lub rowerzystów jeszcze przed rewaloryzacją Ogrodu. To ze względu na bardzo rozbieżne opinie, które pojawiły się w trakcie konsultacji, niezależni moderatorzy prowadzący warsztaty wraz z przedstawicielami CKS zaproponowali, aby wprowadzić zasady tymczasowe, bardzo otwarte na wszystkich użytkowników parku i testować je wspólnie przez okres 6 miesięcy. Spotkało się to z przychylnością administratora terenu oraz uczestników konsultacji, którzy sami zaproponowali społeczny monitoring parku. Ankiety, o których pisał Jan Śpiewak, były formularzami obserwacji przygotowanymi przez studentów psychologii środowiskowej Uniwersytetu Warszawskiego, którzy w ramach praktyk studenckich przeprowadzali badania i obserwacje w Ogrodzie Krasińskich.
Konsultacje te wyraźnie pokazały, że nie zawsze wśród mieszkańców panuje jednomyślność w danej kwestii, jednak nie była to sytuacja pod tym względem odosobniona. Przy bardzo wielu tematach poddanych pod konsultacje głosy mieszkańców są bardzo różne, zgłaszane są przeciwstawne pomysły, pojawiają się głosy i argumenty „przeciw”, jak i „za” danym rozwiązaniem. Jednak każdy głos, który pojawia się w konsultacjach, jest istotny i brany pod uwagę. Jako Centrum Komunikacji Społecznej staramy się, aby dany proces konsultacyjny był zaplanowany w przemyślany sposób, formy konsultacji dobrane do tematu oraz grup docelowych, a materiały wykorzystane w trakcie konsultacji były przygotowane profesjonalnie i bezstronnie. Dbamy również o to, żeby spotkania otwarte lub warsztatowe prowadzili niezależni, wykwalifikowani trenerzy lub facylitatorzy. W konsultacjach jest miejsce na dyskusje i wyrażanie swoich opinii, ale każdy obserwator lub uczestnik procesu musi liczyć się z tym, że w przypadku tematów, które wywołują żywe społeczne zainteresowanie trudno oczekiwać jednolitej „woli mieszkańców” czy jednolitych „wyników konsultacji”. Dlatego też nie wszystkie opinie mogą zostać uwzględnione. Trudno jest dorosnąć do akceptacji przebiegu i wyników procesu, który nie zawsze kończy się pełnym zwycięstwem zainteresowanej grupy. Ten proces dorastania wciąż towarzyszy zarówno urzędnikom, jak i mieszkańcom.
Szczegółowe informacje dotyczące odbywających się w Warszawie konsultacji społecznych zamieszczone są na stronie www.konsultacje.um.warszawa.pl.
Martyna Leciak, Justyna Wasiuk
Centrum Komunikacji Społecznej M. St. Warszawa
