Budżet lokalny

Budżety partycypacyjne w liceach (Poitou-Charentes, Francja)

Rok realizacji: 2005 - 2009

Poitou-Charentes jest regionem w zachodniej Francji, liczącym ponad 1,6 mln mieszkańców. W 2005 roku władze regionu zdecydowały wypróbować nowy sposób opracowywania budżetów w liceach. Zaangażowano w ten proces licealistów, ich rodziców, nauczycieli i personel szkolny, którzy dyskutowali nad tym, co zrobić, żeby „lepiej się żyło i pracowało w liceum”.

Spis treści

1. Esencja projektu

Inicjatywa	Planowanie budżetów partycypacyjnych w liceach w regionie Poitou-Charentes (Francja)
Miejsce/czas	Poitou-Charentes, Francja, 2005-2009
Etapy	Monitoring i ewaluacja

2. Kontekst

Ponieważ istniała obawa, że rodziny w gorszej sytuacji materialnej nie będą chciały uczestniczyć w projekcie (trochę ze względu na strach przed wystąpieniem, a trochę z braku wiary w to, że ich głos będzie wzięty pod uwagę), do udziału w debacie zaproszono zarówno licea ogólnokształcące, jak i szkoły techniczne oraz szkoły specjalne – w sumie 93 placówki.

3. Opis procesu

W każdej placówce zorganizowano dwa spotkania prowadzone przez doświadczonych moderatorów oraz przedstawicieli władz regionalnych. Uczestniczyli w nich uczniowie, rodzice, nauczyciele i personel szkolny. Pierwsze spotkania rozpoczęły się na początku października 2005 roku. Najpierw przedstawiano ideę projektu oraz propozycje zmian ze strony władz regionalnych. Następnie uczestnicy w małych grupach (ok. 12-osobowych) zastanawiali się nad tym, w jaki sposób poprawić funkcjonowanie danej placówki oraz naukę i pracę w niej. Przedstawiciel każdej z grup prezentował na forum wypracowane propozycje. W kolejnych tygodniach eksperci analizowali zebrane projekty pod kątem możliwości ich wykonania (np. nie wszystkie odnosiły się do spraw, które leżały w zakresie kompetencji i obowiązków władz regionalnych) oraz przygotowywali ich wstępne kosztorysy.

Druga tura spotkań rozpoczęła się pod koniec kwietnia 2006 roku. Wtedy ustalano hierarchię projektów i wyznaczano najważniejsze priorytety – odbywało się to poprzez głosowanie, każdy z uczestników spotkania dysponował dziesięcioma głosami, które mógł przeznaczyć na kolejne projekty. Te z nich, które otrzymały najwięcej głosów, uznano za najważniejsze i podano do wiadomości publicznej.

Projekty dotyczą bardzo różnych spraw i problemów. W jednym z liceów w 2006 pierwsze miejsce zajął projekt budowy krytego boiska (400 głosów); drugie miejsce zajął projekt urządzenia Domu Uczniów (300 głosów); trzecie miejsce przypadło pomysłowi kupienia autobusu, którym można by jeździć na wycieczki (200 głosów); natomiast czwarte miejsce zajął projekt wygłuszenia sali muzycznej (100 głosów). Wnioski w dużej mierze były związane z kulturą, z takimi projektami, jak: radiowęzeł w liceum, sala muzyczna, gazety licealne – mówi Sophie Bouchet-Petersen z urzędu regionalnego Poitou-Charentes. – Dużo wniosków dotyczyło również ekologii, jak np. audyt energetyczny, recykling odpadków. To wspaniała niespodzianka, ponieważ dbanie o środowisko jest jednym z priorytetów politycznych regionu.

W spotkaniach odbywających się w roku szkolnym 2005/2006 w każdym liceum uczestniczyło około 60–70 osób, co stanowiło 5% ze 120 tys. zaproszonych do udziału. Z każdym rokiem wzrasta liczba osób uczestniczących w ustalaniu budżetu partycypacyjnego liceów w Poitou-Charentes:
2005/2006: 10 702 uczestników, w tym 7018 licealistów,
2006/2007: 14 043 uczestników, w tym 10 751 licealistów,
2007/2008: 15 399 uczestników, w tym 13 350 licealistów,
2008/2009: 17 658 uczestników, w tym 14 939 licealistów.

ETAP: Monitoring i ewaluacja

Istotnym elementem procesu ustalania budżetu partycypacyjnego, ale także innych działań partycypacyjnych, jest monitoring i ewaluacja. Zapewniają przejrzystość procesu oraz stają się czynnikiem mobilizującym do pracy. Często też przeprowadzenie ewaluacji po zakończeniu określonych działań pozwala wyciągać wnioski na przyszłość, dotyczące np. tego, które z działań udało się wdrożyć w życie, które nie spełniły przewidzianych funkcji, a które należałoby przekształcić.

Ewaluacja może mieć postać badań jakościowych lub ilościowych. Jej wyniki powinny być brane pod uwagę przy realizacji działań podobnego typu, aby uniknąć powtórzenia błędów i jak najlepiej wykorzystać nabyte doświadczenia.

W Poitou-Charentes każdego roku budżet partycypacyjny liceów podlega trójstronnej ewaluacji:

przez niezależnego badacza, specjalizującego się w demokracji partycypacyjnej, który przedstawia swój raport władzom regionu;
przez uczestników spotkań i debat, którzy są poproszeni o wypełnienie kwestionariusza dotyczącego ostatnich spotkań (poziom satysfakcji uczestników ze spotkań jest bardzo duży);
poprzez „dzień ewaluacji uczestniczącej” organizowany pod koniec roku szkolnego, na który są zaproszeni uczniowie, rodzice oraz personel szkolny. Tego dnia wszyscy wspólnie zastanawiają się nad praktycznymi rozwiązaniami, mogącymi poprawić i usprawnić ten system działania i podejmowania decyzji budżetowych

4. Rezultaty

W roku szkolnym 2005/2006 przedstawiciele regionu podjęli się wykonania projektów uznanych za najważniejsze w każdym z liceów, przeznaczając na ten cel 10% budżetu (ok. 10 mln euro) przyznanego liceom w tym regionie. Ze względu na ograniczone fundusze z każdej placówki wybrano 3 najważniejsze projekty, co w sumie dało ok. 250 projektów. Udział licealistów, ich rodziców oraz nauczycieli i personelu szkolnego w ustalaniu najważniejszych projektów i ich finansowania stał się stałym elementem procesu planowania budżetu szkół w regionie Poitou-Charentes. Władze starają się realizować projekty jak najszybciej, tak żeby uczniowie, którzy uczestniczyli w debatach, mogli doświadczyć zmian, zanim ukończą szkołę.

Ważną zaletą tego przedsięwzięcia jest branie pod uwagę interesów wszystkich stron, których dotyczy decyzja. Zwiększająca się liczba licealistów uczestniczących w debatach świadczy o ich coraz większym zaangażowaniu. Coraz więcej osób ma poczucie realnego wpływu na zmianę w swoim najbliższym otoczeniu, w tym przypadku – liceum.

Projekt budżetów partycypacyjnych liceów, oprócz planowanych efektów w postaci konkretnych projektów i ich realizacji, miał również liczne efekty dodatkowe, istotne dla społeczności licealistów. Przy okazji zainicjowano m.in.:

program „Kultura Plus” odpowiadający na zapotrzebowanie uczniów w zakresie aktywności kulturalnej;
„Créateuf” – festiwal, w którym uczestniczą tysiące licealistów, podczas którego prezentowane są rezultaty różnych projektów kulturalnych, związanych z tańcem, teatrem, muzyką, fotografią, gazetami, instalacjami wideo itp., zamykany koncertem;
Misja Żywienie-Restauracja (Mission Nutrition-Restauration) – zrzeszenie promujące i zapewniające w stołówkach szkolnych posiłki oraz produkty regionalne dobrej jakości, a także remont i urządzanie stołówek;
akcje dotyczące edukacji licealistów, dostępu do antykoncepcji, finansowania kursów prawa jazdy itp.

Innym dodatkowym rezultatem jest fakt, że projekt budżetów partycypacyjnych w placówkach publicznych zainspirował placówki prywatne do przeprowadzenia podobnych działań. Od 2008 roku, w porozumieniu z władzami regionu Poitou-Charentes, wprowadzono fundusze partycypacyjne w 21 liceach prywatnych. Działania regionu Poitou-Charentes stały się również inspiracją dla innych regionów Francji – od 2008 roku region Bourgogne przeprowadza budżety partycypacyjne w liceach na swoim terenie.

Tekst: Zofia Boni

Opracowano na podstawie strony internetowej www.localtis.info oraz strony „France Qualite Publiqie” (www.qualite-publique.org), tekstów Sintomer, Y., Ben Hammo, M. (2006) „Le budget participatif des lycées de Poitou-Charentes: une dynamique et ses défis”, dostępnych tutaj >>>. Raporty końcowe ze spotkań w poszczególnych liceach z roku 2010 dostępne na są tutaj >>>