By wioska nie wymarła

Chcemy pokazać ludziom, że mogą zmieniać rzeczywistość, muszą tylko wiedzieć jak – mówią mieszkańcy wsi i małych miast, którzy włączyli się w projekt „Debiuty w partycypacji”. Swoje niewielkie społeczności zaangażowali do ratowania zasobów wody, wprowadzenia budżetu obywatelskiego czy stworzenia miejsca dla młodych do rozwijania pasji. Zachęcamy do poznania pierwszej historii z przeprowadzonych działań.

By wioska nie wymarła

Dwadzieścia sześć domów, siedemdziesięcioro kilkoro mieszkańców. Wśród nich Grek, Niemiec, Brytyjczyk, dwie absolwentki japonistyki. Młodzi i starzy, sześcioro dzieci. Rolnicy, emeryci, właściciel firmy budowlanej, pracownicy zdalni. Agnieszka Dobrowolska pracuje na odległość, choć jej mąż znalazł pracę w okolicy. Do Niczonowa, niespełna osiemdziesięcioosobowej wsi w Zachodniopomorskiem, przeprowadzili się kilka lat temu. – Chcieliśmy nad morze, bo pochodzimy ze Śląska. Wymyśliliśmy więc sobie województwo zachodniopomorskie, choć ostatecznie zamieszkaliśmy w środku lasu. Gdy przyjechaliśmy do Niczonowa z agentem nieruchomości obejrzeć działkę, poczuliśmy, że to jest to miejsce. To wyjątkowa wieś, bo zawsze były tu tylko prywatne gospodarstwa, nie ma więc popegeerowskich bloków. Nie przebiega tędy droga przejazdowa, naprawdę żyjemy pośrodku lasu – opowiada Agnieszka Dobrowolska.

Etna, Spitsbergen, Niczonów

Po przeprowadzce zapisała się do Stowarzyszenia Przyjaciół Wsi Niczonów, które działa w wiosce od 15 lat. – Organizujemy wydarzenia dla mieszkańców, piszemy wnioski o granty sołeckie. W zeszłym roku oznakowaliśmy wieś, bo leży ona na 15. południku, jak wulkan Etna czy Spitsbergen. Zorganizowaliśmy nawet festiwal „Niczonów, wieś na 15. południku” z wydarzeniami poświęconymi tym miejscowościom. Jednocześnie poczuliśmy, że chcielibyśmy robić nie tylko coś dla mieszkańców, ale również z mieszkańcami. Włączyć ich w organizację wydarzeń, a nie tylko oferować im gotowy produkt. Stąd zainteresowanie projektem Fundacji Stocznia „Debiuty w partycypacji” – wspomina Dobrowolska.

Projekt wspiera organizacje pozarządowe w przeprowadzeniu wybranego działania partycypacyjnego. Członkowie stowarzyszenia z Niczonowa ostatnio zainteresowali się tematem ekologii i to wokół tego zagadnienia szukali pomysłu do zrealizowania w „Debiutach”. – Analizowaliśmy, co jest dziś największym wyzwaniem dla mieszkańców wsi. Wiosną doświadczyliśmy koszmarnej suszy, więc temat przyszedł do nas sam. Postanowiliśmy wspólnie zastanowić się, co możemy zrobić, by ocalić wodę w Niczonowie – mówi Dobrowolska. Ich działania dotyczyły więc problemu suszy i malejących zasobów wody w miejscowości i okolicy. – Najpierw w wywiadach indywidualnych zebraliśmy obserwacje mieszkańców, wyzwania, z którymi się mierzyli, nie mogąc na przykład podlać przydomowego ogródka. Potem do rozmów zaprosiliśmy ekspertów, którzy wyjaśnili, co robić, by w naturalny sposób wodę oszczędzać, np. magazynując deszczówkę, zmieniając sposób uprawy czy inaczej przykrywając ziemię na zimę. Nawet tak drobne, oddolne działania mogą zmienić rzeczywistość. Mieszkańcy są tym bardzo zainteresowani i sami dzielą się z innymi swoimi domowymi sposobami na suszę, które dla naszych dziadków i babć były naturalne i oczywiste – mówi Dobrowolska.

Tu wszyscy się znamy

By ocalić wodę w Niczonowie, konieczne jest też wsparcie gminy. O to członkowie stowarzyszenia jeszcze zabiegają. – Władze gminy są przychylne naszym pomysłom, cieszą się, że wzięliśmy na warsztat tak ważny temat i zaangażowaliśmy do niego mieszkańców. Niestety nie udało nam się ściągnąć nikogo z przedstawicieli gminy na nasze spotkania. Może nie zachęciliśmy ich wystarczająco, a może nie był to odpowiedni czas. Ale będziemy nad tym pracować – zapowiada Dobrowolska. Zwłaszcza, że to nie koniec wspólnych działań członków stowarzyszenia i mieszkańców. – W przyszłości chcemy przejść od etapu edukacji do realnych działań w obszarze ochrony wody. W trakcie przeprowadzania wywiadów indywidualnych padło też dużo innych kwestii, które są ważne dla wsi i którymi warto się zająć. Zamierzamy je rozwijać, wsłuchując się w głosy mieszkańców. Pojawił się na przykład pomysł, by wraz z kołem gospodyń wiejskich odbyć wizytę studyjną w fundacji Green: Bliżej natury – Bliżej Siebie, która promuje ekologiczne ogrodnictwo i permakultury. Chcemy też nawiązać współpracę z jednym z wielkopolskich rolników, który według publikacji świetnie radzi sobie z nawadnianiem pól dzięki systemowi rowów melioracyjnych – mówi Dobrowolska.

Cieszy się, że działania stowarzyszenia nie tylko promują ekologiczne działania, ale też integrują mieszkańców wsi. – Dzięki „Debiutom w partycypacji” po raz pierwszy włączyliśmy ludzi do działania. Teraz pod tym kątem chcemy zmieniać wydarzenia organizowane przez stowarzyszenie, bo przecież jesteśmy małą wioską i w zasadzie wszyscy się znamy. Oczywiście nie jest tak, że każdy trzyma się razem. Gdy się tu przeprowadzałam, obawiałam się, że w tak małej wsi wszyscy wszystko o sobie wiedzą. Tymczasem jest wielu mieszkańców, którzy interesują się tylko własnym ogródkiem, zwłaszcza tych starszych, osiemdziesięcio- czy nawet dziewięćdziesięcioletnich. Mimo tak małej społeczności, idea partycypacji wcale nie jest tu oczywista. Chcemy znaleźć więc coś, co połączyłoby mieszkańców, zbliżyło ich do siebie. I zachęcało młodych do powrotu lub pozostania tutaj, bo już ponad 60 proc. mieszkańców Niczonowa jest powyżej 60. roku życia. A nie chcemy przecież, by nasza wyjątkowa wioska wymarła – mówi Dobrowolska.

Autorka tekstu: Martyna Śmigiel

Foto: Wojtek Radwański

***

Program “Debiuty w partycypacji” realizowany jest wspólnie przez ekspertów i ekspertki reprezentujących organizacje działające w obszarze partycypacji: Fundację SocLab, Fundację Pole Dialogu, Pracownię Zrównoważonego Rozwoju, Lubelską Grupa Badawczą, Wolskie Centrum Kultury i Fundację Stocznia, które połączyło Forum Praktyków Partycypacji.